Η Αλβανία και η Ελληνική Μειονότητα κατά την δεκαετία 1939-1949

γράφει ο κ. Κωνσταντίνος Λινάρδος

Την άνοιξη του 1939 οι Ιταλοί εισβάλουν στην Αλβανία και το αυταρχικό καθεστώς του Αχμέντ Ζώγου καταλύεται χωρίς αντίσταση. Για τους νέους αφέντες , η κατάληψη της Αλβανίας ήταν απλώς το πρώτο βήμα υλοποίησης των μεγαλεπήβολων φιλοδοξιών τους , όμως το δεύτερο βήμα, η επίθεση εναντίον της Ελλάδας θα καταλήξει σε φιάσκο και θα χρειαστεί η επέμβαση της Γερμανίας , ώστε να αποκατασταθεί η ιταλική κυριαρχία στην Αλβανία. Οι χώρες του ``άξονα`` εγκαθιδρύουν κυβέρνηση προσκείμενων σε αυτούς , ενώ για να αποκτήσουν και ερείσματα υπόσχονται με το πέρας του πολέμου την προσάρτηση αρκετών εδαφών (Κοσσυφοπέδιο , Τέτοβο αλλά και Τσαμουριά). Πάντως η Αλβανία ήταν μια χώρα διαιρεμένη θρησκευτικά σε  Μουσουλμάνους και Χριστιανούς Καθολικούς ή Ορθόδοξους , φυλετικά σε Γκέγκηδες στο Βορρά και Τόσκηδες στο Νότο, οικονομικά λόγω της διατήρησης του καθεστώτος των μπέηδων και των τσιφλικάδων , ενώ η κατάσταση περιπλεκόταν και λόγω προκαταλήψεων ή συντηρητικών νοοτροπιών (δεσμοί αίματος , προκαθορισμένοι τρόποι συμπεριφοράς κλπ) που είχαν ως αποτέλεσμα κάθε περιοχή να έχει τους δικούς της κανόνες.

Η κατάσταση δεν ήταν καλή ούτε για τους Έλληνες της Βορείου Ηπείρου, με τους τσιφλικάδες να απομυζούν μεγάλο μέρος της παραγωγής τους και το καθεστώς Ζώγου να επιδιώκει την αποξένωση τους από την Ελλάδα. Μέσα σε αυτό το χάος οι κομμουνιστές είναι οι πρώτοι που αποφασίζουν να κινηθούν. Τα μέλη του K.K.A. είναι  λίγα (περίπου 200) , έτσι πρώτο μέλημα τους είναι η δημιουργία ενός κόμματος με αντιφασιστικό χαρακτήρα στο οποίο θα συμμετείχαν και άλλες πολιτικές δυνάμεις ώστε να αποκτηθούν μεν μεγαλύτερα ερείσματα, αλλά χωρίς να χαθεί ο έλεγχος. Η επιθυμία θα γίνει πράξη το Φθινόπωρο του 1941 με την ίδρυση του Αλβανικού κόμματος Εργασίας με πρώτο γραμματέα τον κομμουνιστή Ενβέρ Χότζα. Ο Χότζα προερχόταν από εύπορη οικογένεια του Αργυροκάστρου και μετά την αποφοίτηση του από το γαλλικό λύκειο Κορυτσάς είχε μεταβεί στο Μονπελιέ της Γαλλίας για σπουδές. Την εποχή εκείνη γνωρίστηκε με στελέχη της αριστεράς αποφασίζοντας να ασπαστεί την κομμουνιστική ιδεολογία. Σύμφωνα με τον Σφέτα η ανάδειξη του ως γραμματέα του κόμματος οφειλόταν κυρίως στην μη ανάμειξη του στις εσωτερικές διενέξεις των στελεχών του κόμματος και στην ευρωπαϊκή αύρα που είχε αποκτήσει. (Σπυρίδων Σφέτας `` Εισαγωγή στην βαλκανική ιστορία , από τον μεσοπόλεμο στην λήξη του ψυχρού πολέμου ( 1919-1989), Σελ. 247).

Ο Χότζα επιθεωρεί τμήμα Αλβανών οπλοφόρων

Βασικό  μέλημα του νέου κόμματος ήταν η δημιουργία αντιστασιακής οργάνωσης που εκτός από τον αντιφασιστικό και απελευθερωτικό χαρακτήρα της θα πρότεινε και ριζικές κοινωνικές αλλαγές.  Η ίδρυση της  θα γίνει πραγματικότητα το Φθινόπωρο του 1942 με την σύσταση του F.N.CL. (Ε.Α.Μ. Αλβανίας) από το K.K.A. , διάφορες οργανώσεις αλλά  και ανένταχτες προσωπικότητες . Το ίδιο διάστημα δημιουργείται και το εθνικιστικό  Balli Kombetar ( Εθνικό Μέτωπο) με βασικό στόχο την δημιουργία της μεγάλης Αλβανίας. Το 1943 οι δύο οργανώσεις έχουν ως βασικό στόχο την ανάπτυξη τους , απευθυνόμενες και στην ελληνική μειονότητα ζητώντας της είτε  να τις στηρίξει (F.N.CL ) είτε τουλάχιστον να μην ενισχύσει τον αντίπαλο (Balli Kombetar) , ενώ διχογνωμίες εμφανίζονταν και στους Έλληνες της Αλβανίας . Την άνοιξη του 1943 οι διαφωνίες  στην ελληνική μειονότητα θα ενταθούν. Η μία πλευρά προτείνει την δημιουργία μιας ξεχωριστής μειονοτικής οργάνωσης ,  βασικός σκοπός της οποίας θα ήταν η απόκρουση των ληστρικών συμμοριών  που λυμαίνονταν την ύπαιθρο και η ουδετερότητα έναντι των αλβανικών οργανώσεων. Παράλληλα θα προσπαθούσε  να έρθει  σε επαφή με την Ελλάδα για την ενίσχυση και καθοδήγηση της. Ήδη την άνοιξη του 1943 υποστηρικτές της άποψης αυτής ιδρύουν την Μ.Α.Β.Η. ενώ σε ορισμένες περιοχές όπως τα Ριζά και το Βούρκο είχαν ήδη δημιουργηθεί μικρές τοπικές οργανώσεις από Έλληνες εθνικιστές. (Μεν. Δαλιάνης `` Η εθνική αντίσταση της Ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία`` Σελ.97).

Η άλλη πλευρά θεωρούσε ότι ο αντιστασιακός αγώνας θα έπρεπε να έχει ιδεολογική ταυτότητα και σαφή αντιφασιστικό χαρακτήρα και για να επιτευχθεί καλύτερα αυτό θα έπρεπε να συμμετέχει ενεργά μέσα από τις τάξεις του F.N.CL. (Ε.Α.Μ. Αλβανίας).  Οι υποστηρικτές της ένταξης στο F.N.CL. τόνιζαν ότι έτσι  η μειονότητα θα διεκδικούσε καλύτερα τα δικαιώματα που είχε κατοχυρώσει το 1914 με το πρωτόκολλο της Κέρκυρας και που το καθεστώς Ζώγου καταπατούσε συστηματικά. Τόνιζαν μάλιστα ότι η δημιουργία ξεχωριστής οργάνωσης θα μπορούσε να δημιουργήσει έντονα προβλήματα , λόγω της επακόλουθης εχθρότητας των Αλβανικών αντιστασιακών ομάδων. Η τελική στάση της μειονότητας όπως είναι φυσικό προκαλεί το ενδιαφέρον των ελληνικών αντιστασιακών ομάδων του Ε.Α.Μ.-ΕΛ.Α.Σ. και του Ε.Δ.Ε.Σ..             

 Η θέση του Ε.Α.Μ.-ΕΛ.Α.Σ. ήταν ότι η μειονότητα έπρεπε να ενταχθεί στο F.N.CL. , ενώ του Ε.Δ.Ε.Σ. η ίδρυση ξεχωριστής οργάνωσης που θα εξυπηρετούσε καλύτερα και τις μειονοτικές θέσεις. Οι δύο οργανώσεις με διάφορες ενέργειες τους θα προσπαθήσουν να ενισχύσουν την αντίστοιχη τάση. Το ίδιο διάστημα τα στελέχη του  F.N.CL. εντείνουν την πίεση τους στην ελληνική μειονότητα για ένταξη της στις τάξεις του, υποσχόμενοι ότι μετά το τέλος του πολέμου , η μειονότητα θα κατοχύρωνε τα δικαιώματα της. Οι μεγαλύτερες δυνατότητες του Ε.Α.Μ.-ΕΛ.Α.Σ. σε σχέση με τον Ε.Δ.Ε.Σ. , οι συνεχείς διαβεβαιώσεις του F.N.CL. αλλά και τα ελκυστικά συνθήματα του για την δημιουργία μιας νέας λαϊκής και δημοκρατικής Αλβανίας μετά την λήξη του πολέμου άρχισαν να γέρνουν την πλάστιγγα προς αυτή την πλευρά. Η τελική επικράτηση του F.N.CL. θα επιτευχθεί όμως και με τη χρήση βίας …

Με την βοήθεια και του Ε.Α.Μ.-ΕΛ.Α.Σ. οι εθνικιστικές ομάδες θα διαλυθούν , ενώ δύο σημαίνοντα στελέχη της μειονότητας οι Βασίλης Σαχίνης και Γ. Ντάσιος θα δολοφονηθούν…(Μεν. Δαλιάνης `` Η εθνική αντίσταση της Ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία`` Σελ.100 και Μιχ. Μυριδάκης `` Αγώνες της φυλής 1941-1944 `` Τόμος Α’ Σελ. 337). Παράλληλα για να ελεγχθεί καλύτερα η κατάσταση θα συσταθούν σε κάθε χωριό ομάδες πολιτοφυλακής , βασικός σκοπός των οποίων ήταν η συλλογή πληροφοριών αλλά και η απαγόρευση των μετακινήσεων χωρίς την απαραίτητη άδεια από τα εκλεγμένα συμβούλια εκάστου χωριού… (Μιχ. Μυριδάκης ``Αγώνες της φυλής , 1941-1944 `` Τόμος Α’ Σελ. 332-333).

Το F.N.CL. και οι Έλληνες υποστηρικτές του θα ανταποδώσουν την βοήθεια προς το Ε.Α.Μ.-ΕΛ.Α.Σ. ενισχύοντας το στον πόλεμο εναντίον του Ε.Δ.Ε.Σ., τόσο τον Οκτώβριο του 1943 , όσο και τον Ιανουάριο του 1944. (Μεν. Δαλιάνης ``  Η εθνική αντίσταση της Ελληνικής μειονότητας στην Αλβανία`` Σελ.95 & 175). Σύμφωνα με τον Μυριδάκη τον Οκτώβριο του 1943 αλβανικά ανταρτικά σώματα θα ενισχύσουν τον Ε.Λ.Α.Σ στις επιθέσεις του, στο Πωγώνι και τις Φιλιάτες. ( Μιχάλης Μυριδάκης `` Αγώνες της φυλής 1941-1944 `` Τόμος Α’ Σελ. 338). Η συνεργασία θα παραμείνει ενεργή όλο το επόμενο διάστημα , γεγονός που επιβεβαιώνεται και από την εκ νέου βοήθεια του F.N.CL. προς τον Ε.Λ.Α.Σ τον Ιανουάριο του 1944 , με τα σχετικά έγγραφα να παρατίθενται στο βιβλίο του Μυριδάκη.

Πάντως και οι αριστεροί θα κατηγορήσουν τον Ζέρβα, κάνοντας λόγο για έγγραφα που αποδείκνυαν ότι υπήρχαν συνομιλίες για συνεργασία Γερμανών – Αλβανών του Βalli Kombetar και Ε.Δ.Ε.Σ. με απώτερο σκοπό την αποδυνάμωση του ΕΛ.Α.Σ. << Από τα αρχεία του Ζέρβα υπήρχε μεταξύ άλλων και γράμμα του αντισυνταγματάρχη Καμάρα προς τον ταγματάρχη Παπαχρήστου (κατατέθηκε σε φωτοτυπία στο συνέδριο του Λιβάνου) με το οποίο του έδινε εντολή να συνεννοηθεί με ένα Αλβανό λοχαγό για να συνεννοηθεί με τους Γερμανούς σχετικά με ενέργειες κατά του ΕΑΜ >>.
(Στέφανου Σαράφη `` Ο ΕΛΑΣ `` Σελ. 203).

οπλοφόροι του Balli Kombetar το 1944

Το 1943 βασικό μέλημα του F.N.CL. θα είναι το άνοιγμα των αποθηκών τροφίμων και η διανομή τους στο λαό , καθώς και ορισμένες επιθέσεις εναντίον Ιταλικών φυλακίων, που θα συνεχιστούν, με μεγαλύτερη ένταση το 1944  εναντίον των Γερμανών που πλέον έχουν αντικαταστήσει τους Ιταλούς. Έντονη όμως ήταν και η αντιπαράθεση των ανταρτικών δυνάμεων του F.N.CL. με αυτές του Βalli Kombetar , με το τελευταίο μάλιστα σε ορισμένες περιπτώσεις να συνεργάζεται και με τις Γερμανικές δυνάμεις.   

Πάντως το καλοκαίρι του 1944 το F.N.CL. [που σύμφωνα με τον Δαλιάνη αριθμούσε περί τους 70.000 αντάρτες , 1.500 εκ των οποίων ήταν Έλληνες , κατανεμημένοι σε τρία αμιγώς ελληνικά τάγματα], έλεγχε  τα 3/4 της χώρας ενώ η διαφαινόμενη νίκη των συμμάχων αυξάνει τον ενθουσιασμό και την αισιοδοξία στις τάξεις του. Το  F.N.CL. αισθανόμενο δυνατό θα προχωρήσει σε συνέδριο μέσα από το οποίο θα εκλέξει ένα συμβούλιο που θα μετατραπεί σε προσωρινή κυβέρνηση της χώρας. Για να ελεχθούν καλύτερα οι εξελίξεις ο Στάλιν θα στείλει και στην Αλβανία δύο Ταγματάρχες του Σοβιετικού στρατού, σε βοήθεια των Γιουγκοσλάβων που όλο αυτό το διάστημα έχουν ενισχύσει καθοριστικά το F.N.CL. και το Χότζα.

Άλλωστε το καλοκαίρι του 1944 το διπλωματικό παρασκήνιο των ισχυρών για τον έλεγχο των διαφόρων χωρών έχει κορυφωθεί. Οι Βρετανοί θεωρούν ότι η Αλβανία σαν μεσογειακή χώρα πρέπει να ελεγχθεί από εκείνους , ενώ στα τέλη Σεπτεμβρίου  βρετανική μονάδα συμμετέχει στην απελευθέρωση των Αγίων Σαράντα. Όμως στις συνομιλίες και ιδιαίτερα σε εκείνη που θα διεξαχθεί τον Οκτώβριο του 1944 μεταξύ Στάλιν και Τσόρτσιλ δεν θα γίνει καμία αναφορά για την Αλβανία….

Το Βρετανικό λάθος θα το εκμεταλλευτούν με τον καλύτερο τρόπο οι Στάλιν και Τίτο που θα βοηθήσουν (ύστερα από την αποχώρηση των Γερμανών το Νοέμβριο του 1944 ) τον κομμουνιστή  Χότζα να γίνει Πρωθυπουργός και το Κόμμα Εργασίας κυβέρνηση της χώρας (και η πρώτη κομμουνιστική μετά το 1917) . Οι Βρετανοί (που μετά την Γιουγκοσλαβία βλέπουν ότι χάνουν και την Αλβανία ) είναι εξοργισμένοι και απαιτούν από τον Χότζα να επιτρέψει σε βρετανικά πλοία να προσαράξουν σε αλβανικά λιμάνια , όμως ο Χότζα αρνείται…

Η άρνηση θέτει σε εφαρμογή σχέδια ανατροπής του και μέσα στο πλαίσιο αυτό στρατολογούνται μέλη του Balli Kombetar που είχαν καταφύγει στην Ιταλία, όμως οι προσπάθειες αυτές δεν θα επιφέρουν κάτι άξιο λόγου. Ο Χότζα έχει ήδη ισχυροποιηθεί και τον Δεκέμβριο του 1945 προκηρύσσει εκλογές στις οποίες το κόμμα του το ``Δημοκρατικό Μέτωπο `` θα λάβει το 93% των ψήφων δίνοντας του πλέον το δικαίωμα να ανακηρύξει την Αλβανία ``Λαϊκή δημοκρατία``. Οι σχέσεις με την Βρετανία θα φτάσουν στο χειρότερο σημείο τον Οκτώβριο του 1946 , όταν βρετανικά ναρκαλιευτικά που επιχειρούν να καθαρίσουν από νάρκες την περιοχή των στενών της Κέρκυρας, θα δεχθούν αλβανική επίθεση. Οι Βρετανοί θα στείλουν 4 αντιτορπιλικά , όμως δύο από αυτά θα προσκρούσουν σε νάρκες (σε περιοχή που είχε ήδη εκκαθαριστεί ) με αποτέλεσμα την βύθιση των πλοίων και τον θάνατο 44 ναυτών. Οι Βρετανοί θα θέσουν το θέμα στο Συμβούλιο ασφαλείας του Ο.Η.Ε. απαιτώντας αποζημίωση , όμως τότε για πρώτη φορά θα παρέμβουν οι Σοβιετικοί , μπλοκάροντας  κάθε καταδικαστική απόφαση για την Αλβανία.  Σύμφωνα με τον Σπυρίδων Σφέτα , σήμερα είναι πλέον γνωστό ότι η περιοχή είχε ναρκοθετηθεί από Γιουγκοσλάβους  που αντιδρούσαν στις βρετανικές προσπάθειες για έλεγχο της Αλβανίας και της Αδριατικής. (Σπυρίδων Σφέτας `` Εισαγωγή στην βαλκανική ιστορία , από τον μεσοπόλεμο στην λήξη του ψυχρού πολέμου ( 1919-1989), Σελ. 258).

Ένταση λόγω άρνησης έκδοσης Αλβανών που είχαν καταφύγει στην δύση κατά την διάρκεια του πολέμου θα υπάρξει και με τις Η.Π.Α. παρότι οι τελευταίες υποστηρίζουν την εδαφική ακεραιότητα της χώρας . Το γεγονός αυτό οι Αμερικανοί θα το καταστήσουν σαφές στην ελληνική κυβέρνηση (που ζητούσε να της δοθεί η Βόρειος Ήπειρος) , αναφέροντας ότι η Ελλάδα έχει κάθε δικαίωμα να θέσει το ζήτημα στο συνέδριο της Ειρήνης στο Παρίσι , όμως η ίδια δεν πρόκειται τελικά να υποστηρίξει το αίτημα αυτό. Πάντως οι ελληνικές διεκδικήσεις θα απορριφθούν κυρίως λόγω του Σοβιετικού Βέτο με τον Σοβιετικό Υπουργό εξωτερικών Μολότωφ , να δηλώνει ότι η κυβέρνηση Τσαλδάρη δεν εκπροσωπεί καν τον ελληνικό λαό. Όμως οι Αμερικανοί θα επικρίνουν την ελληνική πλευρά και για τον τρόπο που χειρίστηκε το ζήτημα κάνοντας λόγο για προχειρότητα και σειρά λανθασμένων ενεργειών που δεν άφηναν περιθώριο για κάτι καλύτερο…

o Χότζα με τον Αλβανικό λαό σε προπαγανδιστικό φυλλάδιο

O Cavendish Cannon, πολιτικός σύμβουλος, τόνιζε για την ελληνική αποστολή:

<< Έδιναν την εντύπωση ότι ήρθαν εδώ χωρίς καθορισμένο πρόγραμμα για το τι έπρεπε να επιτύχουν στο συνέδριο και χωρίς να έχουν κάνει καμιά διάκριση ανάμεσα στους κυριότερους σκοπούς τους και τα λιγότερο σημαντικά σημεία. Γνωρίζαμε βέβαια , ως ποιο σημείο αισθάνονταν υποχρεωμένοι να ξεπεράσουν τα όρια για χάρη της κοινής γνώμης στην πατρίδα τους , αλλά περιμέναμε λίγο μεγαλύτερη δραστηριότητα από μέρους τους και κάποια καλύτερη προετοιμασία. Έχοντας υπόψη την οξύνοια , τη διορατικότητα και την ευστροφία της ελληνικής διπλωματίας κατά το παρελθόν , απογοητεύτηκα από την έλλειψη σχεδίου , την αμβλύνοια στις διαπραγματεύσεις και τον πανικό τους, όταν τα πράγματα πήγαιναν άσχημα για αυτούς. Αυτό μπορεί να ήταν μέρος της γενικής εξαχρείωσης , μας εκπλήττει όμως το γεγονός ότι δεν βρήκαμε έναν ικανό άνδρα στην αποστολή.  Ο Αγνίδης , με τον οποίο ήταν ευχαρίστηση να συνεργάζεται κανείς,  φαίνεται δεν ήταν συμπαθής στον Πιπινέλη και γι’ αυτό βρισκόταν με άδεια στην Ελβετία ή κάπου αλλού τον περισσότερο καιρό. Στην παρουσίαση της υπόθεσης τους υπήρξαν επίσης άτυχοι. Οι τροποποιήσεις που πρότειναν , αριθμητικά πολλές και οι περισσότερες μικρότερης σημασίας , ήταν στο μεγαλύτερο μέρος τους κακοσχεδιασμένες και με ελλειπή στοιχεία και επιπλέον προτάθηκαν με τρόπο ανεπιτυχή >> .

(Β. Κόντης ``Η αγγλοαμερικανική πολιτική και το ελληνικό πρόβλημα 1945-1949 `` Σελ. 192).

Σύμφωνα με τον Κόντη τα παραπάνω λόγια αν και σκληρά δεν στερούνταν λογικής αφού η ελληνική αντιπροσωπεία πράγματι δεν είχε προετοιμάσει καλά το θέμα  δίνοντας έμφαση στο συναίσθημα και το επιχείρημα του `` ηρωικού συμμάχου `` , μη αντιλαμβανόμενη καλά τα ευρύτερα γεωπολιτικά συμφέροντα Η.Π.Α. και Βρετανίας. Πάντως η αλβανική κυβέρνηση περικλειόμενη και από γείτονες που ορέγονταν εδάφη ή και τη χώρα ολόκληρη , θα μετατραπεί σε ένα εσωστρεφές και αυταρχικό καθεστώς  ενώ οι υποσχέσεις  για σεβασμό των μειονοτικών δικαιωμάτων θα ξεχαστούν...

Για το θέμα αυτό ο ιστορικός Βλάσης Αγτζίδης αναφέρει χαρακτηριστικά:

<<  Από το Νοέμβριο του 1944 οι Βορειοηπειρώτες αναγκάστηκαν να υποστούν το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα. Άρχισε κύμα διωγμών κατά των Ελλήνων που θεωρήθηκαν αστοί ή αυτών που αντιτάχθηκαν στο ολοκληρωτικό καθεστώς. Για δεκάδες χρόνια ο τρόμος σκέπαζε τις ελληνικές περιοχές της Αλβανίας. Εκατοντάδες ήταν οι εκτελεσμένοι από το καθεστώς του Ενβέρ Χότζα και χιλιάδες οι πολιτικοί κρατούμενοι. Το καθεστώς προσπάθησε να πειθαναγκάσει τις ελληνικές κοινότητες και μέσα από ένα απόλυτα υποταγμένο εκπαιδευτικό σύστημα. (Απόσπασμα από άρθρο του συγγραφέα με τίτλο`` Βορειοηπειρώτες και Πόντιοι ``  δημοσιευθέν την 11 /10/ 2012 , στο βορειοηπειρωτικό ιστολόγιο ``Αυτόνομη ``.

Ωστόσο θα πραγματοποιηθεί μια αγροτική μεταρρύθμιση , όπου οι τσιφλικάδες θα μπορούσαν να κρατήσουν 40 εκτάρια γης , (υπό τον όρο όμως ότι θα τα καλλιεργούσαν οι ίδιοι) , ενώ οι υπόλοιπες εκτάσεις θα κρατικοποιηθούν και θα μοιραστούν στους αγρότες , με τον καθένα να δικαιούται 5 εκτάρια γης. Όμως η κολλεκτιβοποίηση της γης θα εμποδίσει την χειραφέτηση της αγροτικής τάξης , οι άνθρωποι της οποίας απλώς θα διασφαλίζουν τα προς το ζην. (Σπυρίδων Σφέτας `` Εισαγωγή στην βαλκανική ιστορία , από τον μεσοπόλεμο στην λήξη του ψυχρού πολέμου ( 1919-1989), Σελ. 257).

Τα προβλήματα που αντιμετώπιζε το καθεστώς Χότζα και η απομόνωση της χώρας , είχαν ως αποτέλεσμα την πλήρη εξάρτηση της από την Γιουγκοσλαβία.

Τον Ιούλιο του 1946 μεταξύ των δύο χωρών  θα υπογραφεί οικονομική και νομισματική συμφωνία , βάση της οποίας η Γιουγκοσλαβία θα προμήθευε την Αλβανία με τις απαραίτητες πρώτες ύλες , αλλά και θα της χορηγούσε δάνεια με ευνοϊκούς όρους, ενώ από την δική της πλευρά η Αλβανία θα υιοθετούσε το γιουγκοσλαβικό δηνάριο ως νόμισμα της χώρας. Παράλληλα γινόταν επιτρεπτή η ίδρυση στην χώρα μεικτών (αλβανο-γιουγκοσλαβικών ) εταιρειών κυρίως για την κατασκευή έργων υποδομής. Ο Χότζα αντιλαμβανόταν ότι η χώρα του μετατρεπόταν σε προτεκτοράτο, ενώ η διείσδυση επεκτεινόταν και στο αλβανικό κομμουνιστικό κόμμα , με αρκετά στελέχη του να εμφανίζονται υπέρμαχοι της ενσωμάτωσης στην γιουγκοσλαβική ομοσπονδία. Όμως η απομόνωση της χώρας του , η υπονόμευση του καθεστώτος του από τους δυτικούς και η υποστήριξη του Στάλιν προς τον Τίτο του έδεναν τα χέρια . Η πρώτη σοβαρή κρίση στο κόμμα του θα προέλθει το 1947, όταν το Βελιγράδι θα θέσει θέμα ενοποίησης των στρατιωτικών δυνάμεων των δύο χωρών .

Τα φιλογιουγκοσλαβικά στελέχη θα εμφανιστούν υπέρμαχοι της ενοποίησης , όμως στη θέση αυτή θα αντιδράσει η πλειοψηφία και ο ίδιος ο Χότζα. Σε μια προσπάθεια να απεγκλωβιστεί από τον ασφυκτικό κλοιό του Τίτο θα μεταβεί σε Βουλγαρία και Σοβιετική Ένωση ζητώντας οικονομική βοήθεια αλλά και τεχνολογικό εξοπλισμό.

Πιθανότατα μάλιστα σε αυτό το ταξίδι να βρήκε και την ευκαιρία να εκθέσει τους φόβους του στο Στάλιν , φυτεύοντας στο μυαλό του Κομμουνιστή ηγέτη τον προβληματισμό για τις ηγεμονικές φιλοδοξίες του Τίτο. Τον Δεκέμβριο του 1947 οι σχέσεις της Αλβανίας με την Γιουγκοσλαβία θα ενταθούν  ύστερα από την επιθυμία της τελευταίας να στείλει στα ελληνοαλβανικά σύνορα μια γιουγκοσλαβική μεραρχία με πρόσχημα την προστασία της χώρας. Όμως η απόφαση αυτή θα ξεχειλίσει το ποτήρι για το Στάλιν που θα στείλει μια επικριτική επιστολή στην Γιουγκοσλαβική ηγεσία για τον επιπόλαιο τρόπο με τον οποίο χειρίζεται πολύ σοβαρά και λεπτά πολιτικά ζητήματα.

Η καθοριστική παρέμβαση του Στάλιν και η μετέπειτα ρήξη του με τον Τίτο θα δώσει την δυνατότητα στον Χότζα να αποκηρύξει τον Τίτο, να ξεκαθαρίσει το κόμμα από τα φιλογιουγκοσλαβικά στοιχεία, αλλά και να θέσει στον Στάλιν ζήτημα ένωσης του Κοσσόβου και των αλβανόφωνων περιοχών των Σκοπίων , στην Αλβανία. (Σπυρίδων Σφέτας `` Εισαγωγή στην βαλκανική ιστορία , από τον μεσοπόλεμο στην λήξη του ψυχρού πολέμου ( 1919-1989), Σελ. 416).

Όμως ο Στάλιν επιθυμούσε μεν να ρίξει το καθεστώς Τίτο , όχι όμως και να διαλύσει την Γιουγκοσλαβία. Άλλωστε οι δυτικοί είχαν φροντίσει από την πρώτη στιγμή να εκμεταλλευτούν την διάσταση αυτή προσεγγίζοντας το καθεστώς Τίτο , γεγονός που δεν μπορούσε να παραβλέψει. Επιπλέον υπήρχε και ο φόβος των Ελλήνων που δύο φορές , μία την άνοιξη και μία το Φθινόπωρο του 1949,  σκεφτόντουσαν να εισέλθουν στα εδάφη της Βορείου Ηπείρου με πρόσχημα την σύλληψη των ανταρτών που είχαν καταφύγει σε αυτή. Όμως και οι Αμερικανοί με την σειρά τους θα απαγορέψουν κάθε ενέργεια παραβίασης της εδαφικής ακεραιότητας της Αλβανίας , συν τοις άλλοις και επειδή δεν ήθελαν να υπονομεύσουν τις προσπάθειες για ανατροπή του καθεστώτος Χότζα , που οργανώνονταν από τους ίδιους. Επιπλέον δεν μπορούσαν να αγνοήσουν την αντίδραση του Τίτο , τον οποίο ήθελαν να προσεγγίσουν και βεβαίως την αντίδραση της Σοβιετικής Ένωσης.

Πάντως  οι ούτως ή άλλως πρόχειρες ενέργειες ανατροπής του καθεστώτος θα αποτύχουν παταγωδώς αφοί οι Σοβιετικοί μάθαιναν τα πάντα από πράκτορες που είχαν στις δυτικές χώρες , όμως το γεγονός αυτό θα μετατρέψει την Αλβανία σε ένα ακόμη ποιο εσωστρεφές και κλειστό κράτος.

Ο Χότζα για να εξασφαλιστεί περισσότερο θα προσδεθεί σφιχτά στο άρμα της Σοβιετικής Ένωσης , ενώ θα πετύχει να γίνει η Αλβανία μέλος της ΚΟΜΕΚΟΝ (της οικονομικής ένωσης των κομμουνιστικών χωρών της εποχής) με την πλήρη εξάρτηση από την Σοβιετική Ένωση να διαρκεί μέχρι το 1961. Στη συνέχεια και ύστερα από μια δεκαπενταετία πρόσδεσης με την Κίνα , το κομμουνιστικό καθεστώς θα απομονωθεί πλήρως μέχρι την πτώση του το 1991 όταν και στην χώρα αυτή θα πραγματοποιηθεί η μετάβαση στον πολυκομματισμό .

istorikathemata.com