Η ονομασία της Δερβι(η)τσάνης

Κυρίως σε επίσημα έγγραφα και τίτλους ιδιοκτησίας, ισχύει η άποψη πως όταν υπάρχουν δύο διαφορετικές αναφορές για ένα θέμα, η παλαιότερη (εφόσον υπάρχουν αδιάσειστα στοιχεία), αναιρεί την νεότερη (η οποία μπορεί να βασίζεται απλά σε υποθέσεις). Συγκεκριμένα, αναφερόμαστε σ’ ένα σύγγραμμα του Γρηγόρη Ν. Κατσαλίδα απ’ το χωριό Άνω Λεσνίτσα της Βόρειας Ηπείρου, εκδόσεων Ιδρύματος Βορειοηπειρωτικών Ερευνών.

Το βιβλίο φέρει τον τίτλο «Η ταυτότητα του Βορειοηπειρωτικού Ελληνισμού». Κάνει λόγω για την ονομασία όλων των περιοχών της Βόρειας Ηπείρου, καθώς και για διάφορους μύθους – θρύλους. Αναφερόμενος λοιπόν ο συγγραφέας στην ονομασία του χωριού μας γράφει: «Δερβιτσιάνη και Ντερβιτσιάνη: Είναι το τελευταίο Μεγαλοχώρι (Κεφαλοχώρι) της Δρόπολης………Το θέμα του χωριωνύμιου είναι –δερβιέ- και προέρχεται απ’ την τούρκικη λέξη dervis (μωαμεθανός μοναχός). Προστέθηκε η σλαβική τοπωνυμική κατάληξη –ιανη-. Ίσως να σημαίνει οικισμός θαρραλέων ανθρώπων.» Επίσης παρακάτω γράφει: «Δεν είναι όμως παράξενο στα πρώιμα χρόνια της Τουρκοκρατίας ο οικισμός να υπήρξε κτήμα κάποιου Δερβίση, δηλαδή να σημαίνει κτήμα του Δερβίση.»


Σ’ αυτήν την περίπτωση θα πρέπει να συγκρίνουμε τη συγκεκριμένη εκδοχή με εκείνη του Παπαδόπουλου το 1978.

1. Ο Παπαδόπουλος έγραψε το βιβλίο του βασιζόμενος σε στοιχεία, τα οποία είναι ευρέως γνωστά και ιστορικά διασταυρωμένα (δεν έζησε κάτω από κομμουνιστικές θεωρίες, των οποίων την εκδοχή αναφέραμε σε άλλη δημοσίευση).

2. Ο Κατσαλίδας έγραψε το βιβλίο του το 2004, χωρίς να αναφέρει πηγές σχετικά με τη Δερβ(ι)ητσάνη, αλλά απλώς να υποθέτει (πράγμα που το παρατηρούμε διαβάζοντας την εκδοχή του).

3. Ο Παπαδόπουλος βασιζόμενος σε περιοδικά τα οποία κυκλοφόρησαν πριν την απελευθέρωση των Ιωαννίνων απ’ τους Τούρκους (1913) και γνωρίζοντας πολύ καλά την ιστορία του χωριού μας, αναφέρει πως το χωριό μας δεν υπήρξε ποτέ ιδιοκτησία κανενός Δερβίση. Πράγμα που γράφει ο Κατσαλίδας στο βιβλίο του (συνέχεια διατυπώνει απόψεις με τη λέξη «ίσως»).

4. Ο Παπαδόπουλος διασταυρώνει τις απόψεις του, παραπέμποντας πάντα σε στοιχεία. Επίσης αναφέρεται και σε μοναστηριακά δίπτυχα βυζαντινής περιόδου, τα οποία ο Κατσαλίδας δεν αναφέρει.

5. Ακόμη και η λαϊκή μας παράδοση χάνοντας την επαφή με τον εθνικό κορμό (Ελλάδα), αφομοιώθηκε κατά κάποιον τρόπο με τις απόψεις οι οποίες συνέφεραν το τότε σύστημα. (Στην περίπτωσή μας, υποδουλώνοντας το χωριό μας σε έναν υποτιθέμενο Δερβίση, έδιναν στον κόσμο την ιδέα της υποταγής, αποκόπτοντάς τον από ένα ένδοξο και ελεύθερο παρελθόν, το οποίο επαναστάτησε ενάντιας του φεουδαρχικού κατεστημένου και απέκτησε το προνόμιο να είναι αυτοδέσποτο.




Η Δερβι(η)τσάνη έγινε αυτοδέσποτη, δηλαδή δεν ήταν ιδιοκτησία κανενός και είχε ειδικά προνόμια, όταν το χωριό μας επεσκέφθη ο Αλή Πασάς των Ιωαννίνων της έδωσε και δική της σφραγίδα).

Η ονομασία μας είναι βυζαντινής προέλευσης (σύμφωνα με βυζαντινά αρχεία και επιστολές αλλά και κάποια τοπικά δίπτυχα). Το χωριό δεν υπήρξε ιδιοκτησία κανενός Δερβίση [απλώς κατά τον 17ο αιώνα (1800) μερικοί αγάδες είχαν προνόμια στη γη μας (και σε όλον τον κάμπο της Δερόπολης), πράγμα που δεν δικαιολογεί την ονομασία τούρκικης προέλευσης γιατί είναι αρκετά πρόσφατο γεγονός, σε σύγκριση με την ύπαρξή μας στο χώρο].

Ωστόσο επικρατεί μέχρι τις μέρες μας η εκδοχή του Κατσαλίδα, την οποία γνωρίζουμε οι περισσότεροι. Μολαταύτα εμείς επιλέγουμε να διατηρήσουμε εκείνη η οποία είναι η πιο διαδεδομένη επί των ημερών μας, δηλαδή εκείνη με ένα ”ι” και ένα ”η”.


Γκοτζιάς Γιώργος
εκπαιδευτικός

dervitsani.gr