Με βάση τις τότε στατιστικές, η κωμόπολη της Δρόβιανης, αριθμούσε σχεδόν 1500 κατοίκους και ήταν ένα από τα μεγαλύτερα κέντρα που εξέπεμπαν πολιτισμό, ενώ το πάλαι ποτέ πολυπληθές Βελιάχοβο (απ’ ό, τι θα συμπεραίναμε από τα αρχαιολογικά ευρήματα), την ίδια εποχή είχε μόλις 75 κατοίκους. Κι όμως αρκούσαν αυτοί οι ολιγάριθμοι χωρικοί για να κρατήσουν τις παραδόσεις και να μας μεταφέρουν έως και σήμερα τις ιστορίες, τους θρύλους και τους μύθους, τα τραγούδια, τις παροιμίες και κυρίως τις τοπωνυμίες.
Το ορεινό ετούτο μέρος έχει αρκετά κοινά στοιχεία με το περιβάλλον, την ιστορία και τη ζωή της περιοχής των Ριζών. Ομοιότητες ως προς τις λίθινες κατασκευές και την αρχιτεκτονική εν γένει, τις φιλοτεχνημένες από τον ίδιο καλλιτέχνη αγιογραφίες, τις συγγενικές παραδοσιακές χειροτεχνίες και τις ενδυμασίες, εντοπίζονται έως την άλλη άκρη των Ριζών, μέχρι και τη Μάλτσανη.
Σχετικά με τα σημερινά δεδομένα λοιπόν, θα παραθέσουμε έναντι των πληροφοριών του Μυστακίδη την σημερινή πραγματικότητα.
Αναφορικά με την τοποθεσία «Παλαιομοναστήρι» η ονομασία της σήμερα δεν χρησιμοποιείται. Οι κάτοικοι την αναφέρουν απλώς ως «Μοναστήρι». Αν και δεν έχουμε βρει ακόμα στοιχεία για τον αρχαίο ναό στον οποίο χτίστηκε η Μονή, η παράδοση θέλει το ναό να ανήκει στον θεό Ήφαιστο. (Αυτό δεν το αναφέρει ο Μυστακίδης). Ο ολέθριος εμπρησμός της Μονής είναι γνωστό γεγονός και θα ήταν ευχής έργο να μαθαίναμε την ακριβή χρονολογία του φοβερού αυτού εγκλήματος. Δυστυχώς ούτε και ο Μυστακίδης μας φωτίζει επαρκώς με το συγκεκριμένο άρθρο του.
Μία άλλη ονομασία που χρησιμοποιείται σήμερα, προκαλεί σύγχυση, αλλά συγχρόνως μας παραπέμπει και στην περίπτωση της ύπαρξης μιας δεύτερης Μονής. Συγκεκριμένα: «Το μοναστήρι των Τριών Ιεραρχών», νοερά βρίσκεται ακριβώς στην ίδια περιοχή του Ντρουγκάνου.
Η τοποθεσίες: «Πλάκα », «Βέλος», «Άγιος Γεώργιος», «Χείλαινα», υπάρχουν και σήμερα με την ίδια ονομασία, όπως και οι κήποι με τα άφθονα οπωρικά. Το μέρος σήμερα φέρει την ονομασία «Βρύση». Ο σκεπτικισμός μας εστιάζεται στην τοποθεσία «Καισαρόπετρα», στην οποία καθώς αναφέρει ο Μυστακίδης, είχε καθίσει ο καθηγούμενος Καισάριος. Στο Βελιάχοβο, επικρατεί και η εκδοχή ότι από το σημείο είχε περάσει και κάθισε ο Αυτοκράτορας Καίσαρας (στοιχείο που μας θυμίζει την αντίστοιχη περίπτωση με την ονομασία του χωριού «Καισαράτι». Βλέπε και την αναφορά στο Χρονικό της Δρόπολης για πέρασμα του «Βασιλέως Καίσαρα» από την περιοχή).
Επίσης, στο Βελιάχοβο, μεταφέρεται από τους παλιούς ο μύθος των 9000 σιούτων που διοχέτευαν το γάλα στην πρωτεύουσα – Φοινίκη. Μόνο που πολλές φορές οι 9000 σιούτες, γίνονται 900, ίσως για αποφυγή της υπερβολής, καθώς λέει και ο Μυστακίδης.
ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ
Προς τα δυτικά της Δρόβιανης εκτείνεται το βουνό «Δρυογονοβούνιο». Εκεί υπάρχουν αρκετά ερείπια σε ωραιότατη θέση και ανάμεσα σε πελώριες βελανιδιές κοντά στη Μονή με την τοπωνυμία «Παλαιομοναστήρι του Ντρουγκάνου». Η Ιερά αυτή Μονή ήταν αφιερωμένη στην Υπεραγία Θεοτόκο. Άκμαζε παλιά, ενώ είχε κτιστεί στα θεμέλια ειδωλολατρικού ναού με Βυζαντινό σχέδιο και σταυροθόλιο.
Οι πρώτοι κτήτορες οι οποίοι έχτισαν και καλλώπισαν τον ιερό αυτό ναό μας είναι άγνωστοι. Επίσης και ο χρόνος ανέγερσης είναι άγνωστος. Διαφαίνεται όμως από στοιχεία του ίδιου του οικοδομήματος, ότι ανεγέρθηκε στους πρώτους μεταχριστιανικούς αιώνες. Μας το επιβεβαιώνει μαρτυρία που λέει ότι από τις αρχές του 8ου μέχρι και τον 13ο αιώνα διατηρούνταν σε καλή κατάσταση. Εκτιμάται ότι πολύς κόσμος προσέρχονταν εκεί για να προσκυνήσει. Ίσως την εποχή αυτή να κάηκε εντελώς από διάφορες επιδρομές. Άγνωστη είναι η αιτία τις αποτέφρωσης αρκετών κελιών. Πάνω από 70 μοναχοί πατέρες, έπεσαν θύματα αυτού του εμπρησμού. Όμως μια λαϊκή μαρτυρία, μας πληροφορεί ότι σώθηκε μια καλόγρια με το όνομα «Διαμάντω», η οποία κατάγονταν από το γειτονικό χωριό Σουλανά. Για να μην καεί, πρόλαβε και πήδηξε την ώρα του εμπρησμού από ένα ψηλό κελί.
Η Μονή αυτή κατείχε πολλά κτήματα. Χάριν συντομίας, παραλείπω να τα ονομάσω όλα και αναφέρω μόνο τα ολίγα, αλλά και τα καλύτερα, τα οποία βρίσκονταν στο μικρό χωριό Βελιάχοβο και φέρουν έως και σήμερα την επωνυμία της Μονής.
Στην τοποθεσία «Πλάκα» ήταν οι περισσότεροι αμπελώνες και ελαιώνες ως και στην πεδιάδα με την ονομασία «Βέλος» όπου υπήρχαν αρκετά καλλιεργήσιμα στρέμματα. Επίσης στην τοποθεσία «Χείλαινα» και στο προαναφερθέν χωριό, στο Μετόχι της εκκλησίας του Αγίου Γεωργίου, του οποίου τα λαμπρά ερείπια σώζονται, γίνονταν πανηγύρι στις 23 Απριλίου από τους πιστούς οι οποίοι συνέρχονταν για να προσκυνήσουν στον Άγιο Γεώργιο. Υπάρχουν ακόμα ερείπια κελιών και τριγύρω κήποι, ροδώνες και πιο πέρα άλλα καρποφόρα δέντρα, μηλιές, καρυδιές, συκιές και άλλα διάφορα τα οποία πωλούνταν στην πολυπληθή τότε κώμη Βελιάχοβο. Οι τότε Μοναχοί πατέρες της Ιεράς Μονής εκτός των άλλων γνώριζαν τη γεωργία, την αμπελουργία, τη δεντροκομία, τη μελισσοτροφία κλπ. Κατά μια παλιά παράδοση, εικάζεται ότι υπήρχε μεγάλος αριθμός αιγοπροβάτων. Το μαρτυρά και το παρακάτω δεκάστιχο τραγούδι:
Σαν τη κοπή τα πρόβατα
σαν τη κοπή τα γίδια
που βόσκουνε στο Ντρούγκανο
στο Κόκκινο-Λιθάρι
τ’ αρμένε μια, τ’ αρμένε δυο
τ’ αρμένε τρεις και πέντε
κι από τας πέντε και τσεκί
βρεθήκανε χαμένα
πέντε χιλιάδες χάθηκαν
οι δυο ήτανε σιούτες …
Εκτός των άλλων, κατείχε και 9000 χιλιάδες σιούτες (αίγες χωρίς κέρατα), το γάλα των οποίων κατέβαινε δια οχετών στη Φοινικόπολη. Το ότι υπάρχει υπερβολή σ’ αυτό, μας είναι αδιάφορο. Παρουσιάζουμε την παράδοση, όπως σώζεται στους χωρικούς. Όχι πολύ μακριά από τη Μονή, διακρίνονται επίσης ερείπια κελιών. Υπάρχει δεξαμενή (στέρνα) από την οποία ρέει πόσιμο νερό, ενώ προς τα κάτω της Μονής υπάρχει πέτρα με την ονομασία «Καλογερόπετρα», καθώς και το «Καλογεροπήγαδο» το οποίο λέγεται έτσι μέχρι σήμερα.
Το έδαφος τριγύρω είναι εύφορο, υπάρχουν δε και μερικά λίθινα καθίσματα, όπου οι μοναχοί πατέρες κάθονταν κατά τη δύση του ηλίου για ξεκούραση. Κάπου εκεί κοντά, σε μια άλλη πέτρα που λέγεται «Καισαρόπετρα», καθόταν ο καθηγούμενος Καισάριος. Καθώς λέγεται και αυτόν τον απανθράκωσαν. Η Μονή της Παναγίας, ήταν και τόπος συναντήσεως των κοντινών χωριών. Ήταν καλά οχυρωμένη και φρουρούνταν από ανδρείους μοναχούς. Οι πολιορκούμενοι προέβαλαν μεγάλη αντίσταση, διότι έριχναν από πάνω πελώριους λίθους που επέφεραν μεγάλο πλήγμα στον εχθρό. Ίσως ονομάσθηκε Δρουγκάνος, από τις πολλές βαλανιδιές, διότι το βουνό ήταν γεμάτο από τα δέντρα αυτά και ονομάστηκε «Δρυογοβούνιο».
Προς τη βόρεια πλευρά, ανηφορώντας, απαντάμε στην κορυφή του βουνού «Κοκκινολιθάρι», ερείπια αρχαίου ελληνικού φρουρίου και περιτοιχίσματα αρχαιότατης εποχής. Εκεί σώζονται πολλά κεραμικά και μεγάλο μέρος από αρχαία συντρίμμια τειχών, τα οποία εντούτοις, φαίνονται καθαρά ώστε να αντιληφτεί κανείς τον προσανατολισμό τους.
Τα τείχη αυτά μαρτυρούν εποχή στην οποία οι άνθρωποι θεμελίωναν τις πόλεις αρχικά επί της κορυφής των βουνών και μετά κατέβαιναν και επέλεγαν θέσεις για την ίδρυση πόλεων ή χωριών.
Η επιστημονική χρονολογική ακρίβεια της εκεί εγκαταστημένης αποικίας, είναι άγνωστη, αλλά εάν λάβουμε υπόψη τα ερείπια, καθώς και την τοποθεσία στην οποία υπάρχουν, θα παραδεχτούμε ότι η εγκατάσταση έγινε σε παλιά εποχή, κατά την οποία οι Πελασγοί οδηγούνταν χάριν αποικισμού σε πολλά και διάφορα μέρη. Ο λαός που τα οικοδόμησε ήταν ορεινός και κατοικούσε σε βουνά και λαγκάδια. Οι πρώτοι κάτοικοι διέμεναν γύρω από το «Δρυογονοβούνιον» κι έπειτα κατέβηκαν θαρραλέα και με ασφάλεια στην κοιλάδα της Δρόβιανης και στα γύρω χωριά.
Δρόβιανη της Ηπείρου στις 23 Φεβρουαρίου 1904.
Νικόλαος Μυστακίδης. Το Άστυ, 1 Μαρτίου 1904.
Σχολιασμός και μεταφορά στη δημοτική: Κώστας Νούσιας
Σημείωση:
Τα κείμενα των λογίων της εποχής αναρτώνται για το ενδιαφέρον που παρουσιάζουν κάποιες πληροφορίες που διασώζονται σε αυτά, όπως και για το γεγονός ότι οι ενδιαφερόμενοι τα στερήθηκαν για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ωστόσο φρονούμε ότι ο αναγνώστης πρέπει να είναι προσεκτικός όσον αφορά ορισμένα στοιχεία που παρατίθενται, τα οποία θα ήταν καλό να διασταυρώνονται, αν είναι δυνατόν, πριν υιοθετηθούν ως αξιόπιστα.
Φωτογραφία άρθρου: Κώστας Νούσιας (άποψη χωριού Βελιάχοβο)
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών