Η ανεξαρτησία της Φινλανδίας από τη Ρωσία
Από το 1809 η Φινλανδία πέρασε από τη σουηδική κυριαρχία στην εξουσία του τσάρου. Τα επόμενα 110 περίπου χρόνια, άλλοτε οι Φινλανδοί είχαν αρκετά προνόμια και άλλοτε βρίσκονταν κάτω από τη μέγκενη της τσαρικής εξουσίας. Ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος οδήγησε στην καταστροφή της Ρωσικής Αυτοκρατορίας και στο ξέσπασμα της Οκτωβριανής επανάστασης. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι χώρες που είχαν ενταχθεί στη Ρωσία να κηρύξουν την ανεξαρτησία τους. Μετά την υπογραφή της Συνθήκης του Μπρεστ- Λιτόφσκ στις 3 Μαρτίου 1918 μεταξύ της κομμουνιστικής Ρωσίας και των Κεντρικών Δυνάμεων (Γερμανία, Αυστροουγγαρία, Οθωμανική Αυτοκρατορία, Βουλγαρία), η πρώτη παραχώρησε στη Γερμανία και την Οθωμανική Αυτοκρατορία εκτεταμένα εδάφη της.
Φινλανδοί στρατιώτες κατά τη διάρκεια του πολέμου με την ΕΣΣΔ
Σοβιετικοί στρατιώτες στον πόλεμο με τη Φινλανδία
Στις 6 Δεκεμβρίου 1917 η Γερουσία της Φινλανδίας κήρυξε την ανεξαρτησία της. Η νέα κομμουνιστική ρωσική κυβέρνηση ήταν εύθραυστη και ο εμφύλιος πόλεμος που είχε ξεσπάσει στη Ρωσία έκανε τους μπολσεβίκους να δεχτούν ότι δεν μπορούν να κρατήσουν όλες τις περιοχές της τσαρικής Ρωσίας. Έτσι, η Σοβιετική Ρωσία αναγνώρισε την νέα φινλανδική κυβέρνηση τρεις μόλις εβδομάδες μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της. Ακολούθησε ένας τετράμηνος εμφύλιος πόλεμος στη Φινλανδία (27 Ιανουαρίου 1918- 15 Μαΐου 1918) στη διάρκεια του οποίου οι εθνικιστές Λευκοί νίκησαν τους κομμουνιστές Κόκκινους και έδιωξαν τα μπολσεβίκικα στρατεύματα από τη χώρα. Στις 15 Μαΐου 1918 η Φινλανδία πέτυχε την πλήρη ανεξαρτησία της.
Οι σχέσεις ΕΣΣΔ- Φινλανδίας κατά τον Μεσοπόλεμο
Πάντως οι σχέσεις ΕΣΣΔ-Φινλανδίας στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, συνήθως ήταν τεταμένες. Στις 14 Οκτωβρίου 1920 η Φινλανδία και η Σοβιετική Ρωσία υπέγραψαν τη Συνθήκη του Τάρτου, η οποία χάραξε τα σοβιετοφινλανδικά σύνορα με βάση τα παλιά σύνορα μεταξύ του αυτόνομου δουκάτου της Φινλανδίας και της αυτοκρατορικής Ρωσίας. Στις 21 Ιανουαρίου 1932 η ΕΣΣΔ και η Φινλανδία υπέγραψαν Σύμφωνο μη επίθεσης, με το οποίο εγγυήθηκαν τα μεταξύ τους σύνορα και συμφώνησαν οι όποιες μεταξύ τους διαφορές να λυθούν ειρηνικά. Στις 7 Απριλίου 1934 υπογράφτηκε στη Μόσχα ένα νέο Σύμφωνο μη επίθεσης, το οποίο θα ίσχυε έως τις 31 Δεκεμβρίου 1945. Η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο χωρών πάντως συνεχίστηκε καθώς είχαν αντικρουόμενα συμφέροντα στην περιοχή. Η ΕΣΣΔ ήθελε να εξασφαλίσει την περιοχή προς τη Βαλτική, απέναντι σε μια μελλοντική στρατιωτική εισβολή και κυρίως, να προστατεύσει το Λένινγκραντ που απήχε μόλις 32 χιλιόμετρα από τα ρωσοφινλανδικά σύνορα. Τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν και η ναζιστική Γερμανία είχε αρχίσει να γίνεται επικίνδυνη. Η ΕΣΣΔ πάντως ήθελε στην πραγματικότητα να ξαναπάρει τα εδάφη που είχε χάσει 20 χρόνια πριν.
Στις 6 Δεκεμβρίου 1917 η Γερουσία της Φινλανδίας κήρυξε την ανεξαρτησία της. Η νέα κομμουνιστική ρωσική κυβέρνηση ήταν εύθραυστη και ο εμφύλιος πόλεμος που είχε ξεσπάσει στη Ρωσία έκανε τους μπολσεβίκους να δεχτούν ότι δεν μπορούν να κρατήσουν όλες τις περιοχές της τσαρικής Ρωσίας. Έτσι, η Σοβιετική Ρωσία αναγνώρισε την νέα φινλανδική κυβέρνηση τρεις μόλις εβδομάδες μετά τη διακήρυξη της ανεξαρτησίας της. Ακολούθησε ένας τετράμηνος εμφύλιος πόλεμος στη Φινλανδία (27 Ιανουαρίου 1918- 15 Μαΐου 1918) στη διάρκεια του οποίου οι εθνικιστές Λευκοί νίκησαν τους κομμουνιστές Κόκκινους και έδιωξαν τα μπολσεβίκικα στρατεύματα από τη χώρα. Στις 15 Μαΐου 1918 η Φινλανδία πέτυχε την πλήρη ανεξαρτησία της.
Οι σχέσεις ΕΣΣΔ- Φινλανδίας κατά τον Μεσοπόλεμο
Πάντως οι σχέσεις ΕΣΣΔ-Φινλανδίας στη διάρκεια του Μεσοπολέμου, συνήθως ήταν τεταμένες. Στις 14 Οκτωβρίου 1920 η Φινλανδία και η Σοβιετική Ρωσία υπέγραψαν τη Συνθήκη του Τάρτου, η οποία χάραξε τα σοβιετοφινλανδικά σύνορα με βάση τα παλιά σύνορα μεταξύ του αυτόνομου δουκάτου της Φινλανδίας και της αυτοκρατορικής Ρωσίας. Στις 21 Ιανουαρίου 1932 η ΕΣΣΔ και η Φινλανδία υπέγραψαν Σύμφωνο μη επίθεσης, με το οποίο εγγυήθηκαν τα μεταξύ τους σύνορα και συμφώνησαν οι όποιες μεταξύ τους διαφορές να λυθούν ειρηνικά. Στις 7 Απριλίου 1934 υπογράφτηκε στη Μόσχα ένα νέο Σύμφωνο μη επίθεσης, το οποίο θα ίσχυε έως τις 31 Δεκεμβρίου 1945. Η αντιπαλότητα μεταξύ των δύο χωρών πάντως συνεχίστηκε καθώς είχαν αντικρουόμενα συμφέροντα στην περιοχή. Η ΕΣΣΔ ήθελε να εξασφαλίσει την περιοχή προς τη Βαλτική, απέναντι σε μια μελλοντική στρατιωτική εισβολή και κυρίως, να προστατεύσει το Λένινγκραντ που απήχε μόλις 32 χιλιόμετρα από τα ρωσοφινλανδικά σύνορα. Τα σύννεφα του πολέμου πύκνωναν και η ναζιστική Γερμανία είχε αρχίσει να γίνεται επικίνδυνη. Η ΕΣΣΔ πάντως ήθελε στην πραγματικότητα να ξαναπάρει τα εδάφη που είχε χάσει 20 χρόνια πριν.
Η υπογραφή του σοβιετοφινλανδικού Συμφώνου μη επίθεσης
Οι ρωσικές εδαφικές διεκδικήσεις έναντι της Φινλανδίας μετά το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ- Μολότοφ
Στα χρόνια του Μεσοπολέμου το σοβιετικό καθεστώς των μπολσεβίκων ανέκτησε την κυριαρχία του στο μεγαλύτερο κομμάτι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Όμως η Φινλανδία και οι Βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) κατάφεραν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους. Στο σύμφωνο Ρίμπεντροπ- Μολότοφ (23 Αυγούστου 1939), με το οποίο η ΕΣΣΔ και η ναζιστική Γερμανία αποφάσισαν να μην επιτεθούν η μία στην άλλη, υπήρχε ένα μυστικό πρωτόκολλο με το οποίο η Φινλανδία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Εσθονία και η ανατολική Πολωνία θα περνούσαν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής. Τον Οκτώβριο του 1939, μετά την κατάκτηση της ανατολικής Πολωνίας από τους Σοβιετικούς, η ΕΣΣΔ υποχρέωσε τις τρεις χώρες της Βαλτικής να δεχτούν την υπογραφή συμφώνων αμοιβαίας βοήθειας, τα οποία της έδιναν το δικαίωμα εγκατάστασης στρατιωτικών βάσεων και δυνάμεων στην επικράτειά τους. Κινούμενη στο ίδιο μήκος κύματος, η ΕΣΣΔ στις 5 Οκτωβρίου 1939 προσκάλεσε αντιπροσωπεία της Φινλανδίας, η οποία έστειλε τον πρέσβη της στη Σουηδία Juho Paasikivi.
Η σοβιετική αντιπροσωπεία απαίτησε τη μετακίνηση των ρωσοφινλανδικών συνόρων 30 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης Βίμποργκ στον Ισθμό της Καρελίας. Ζήτησε επίσης η Φινλανδία να καταστρέψει όλες τις οχυρώσεις της στον Ισθμό αυτό, να της εκχωρήσει τα νησιά του Κόλπου της, να μισθώσει τη χερσόνησο Χάνκο για περίοδο τριάντα ετών και να επιτρέψει στην ΕΣΣΔ να εγκαταστήσει εκεί στρατιωτική βάση. Απαίτησε ακόμα την παραχώρηση του Ρούμπατσι στον βορρά και τη δημιουργία μιας στρατιωτικής βάσης κοντά στο Ελσίνκι! Σε αντάλλαγμα, η ΕΣΣΔ θα παραχωρούσε στη Φινλανδία τις περιφέρειες Ρέπολα και Παραζόσερα στην ανατολική Καρελία, διπλάσια σε έκταση περιοχή απ’ όση ζητούσαν οι Φινλανδοί και τη δυνατότητα να συνάψει η Φινλανδία εμπορικές και αμυντικές συμφωνίες με την ΕΣΣΔ. Εάν όμως δεχόταν τη σοβιετική πρόταση θα έπρεπε να εγκαταλείψει τις πολύ κρίσιμες γεωστρατηγικές εγκαταστάσεις της στην Καρελία. Οι Φινλανδοί αμφιταλαντεύτηκαν αλλά δεν δέχτηκαν τις προτάσεις της ΕΣΣΔ. Ακολούθησαν αντιπροτάσεις εκατέρωθεν, χωρίς αποτέλεσμα όμως.
Δημοσιογράφοι στο χωριό Μαϊνίλα το 1939
Το προβοκατόρικο επεισόδιο στο σοβιετικό χωριό Μαϊνίλα
Στις 26 Νοεμβρίου 1939 ένα σοβιετικό φυλάκιο στο χωριό Μαϊνίλα, κοντά στα σύνορα με την Φινλανδία επλήγη με πυρά πυροβολικού από αγνώστους, με αποτέλεσμα 4 Σοβιετικοί φρουροί να σκοτωθούν και άλλοι 9 να τραυματιστούν. Ο Σοβιετικός ΥΠΕΞ Μολότοφ, απέδωσε την επίθεση στο φινλανδικό πυροβολικό απαιτώντας εξηγήσεις από το Ελσίνκι και ζητώντας η Φινλανδία να μετακινήσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις 20 χλμ. δυτικότερα από τα σύνορα. Η Φινλανδία αρνήθηκε κάθε ευθύνη και πρότεινε τη σύσταση ρωσοφινλανδικής επιτροπής για τη διερεύνηση των συνθηκών του συμβάντος σύμφωνα με το πέμπτο άρθρο του σοβιετοφινλανδικού συμφώνου του 1932, αλλά η ΕΣΣΔ απέρριψε την πρόταση.
Οι ρωσικές εδαφικές διεκδικήσεις έναντι της Φινλανδίας μετά το Σύμφωνο Ρίμπεντροπ- Μολότοφ
Στα χρόνια του Μεσοπολέμου το σοβιετικό καθεστώς των μπολσεβίκων ανέκτησε την κυριαρχία του στο μεγαλύτερο κομμάτι της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Όμως η Φινλανδία και οι Βαλτικές χώρες (Εσθονία, Λετονία, Λιθουανία) κατάφεραν να διατηρήσουν την ανεξαρτησία τους. Στο σύμφωνο Ρίμπεντροπ- Μολότοφ (23 Αυγούστου 1939), με το οποίο η ΕΣΣΔ και η ναζιστική Γερμανία αποφάσισαν να μην επιτεθούν η μία στην άλλη, υπήρχε ένα μυστικό πρωτόκολλο με το οποίο η Φινλανδία, η Λετονία, η Λιθουανία, η Εσθονία και η ανατολική Πολωνία θα περνούσαν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής. Τον Οκτώβριο του 1939, μετά την κατάκτηση της ανατολικής Πολωνίας από τους Σοβιετικούς, η ΕΣΣΔ υποχρέωσε τις τρεις χώρες της Βαλτικής να δεχτούν την υπογραφή συμφώνων αμοιβαίας βοήθειας, τα οποία της έδιναν το δικαίωμα εγκατάστασης στρατιωτικών βάσεων και δυνάμεων στην επικράτειά τους. Κινούμενη στο ίδιο μήκος κύματος, η ΕΣΣΔ στις 5 Οκτωβρίου 1939 προσκάλεσε αντιπροσωπεία της Φινλανδίας, η οποία έστειλε τον πρέσβη της στη Σουηδία Juho Paasikivi.
Η σοβιετική αντιπροσωπεία απαίτησε τη μετακίνηση των ρωσοφινλανδικών συνόρων 30 χιλιόμετρα ανατολικά της πόλης Βίμποργκ στον Ισθμό της Καρελίας. Ζήτησε επίσης η Φινλανδία να καταστρέψει όλες τις οχυρώσεις της στον Ισθμό αυτό, να της εκχωρήσει τα νησιά του Κόλπου της, να μισθώσει τη χερσόνησο Χάνκο για περίοδο τριάντα ετών και να επιτρέψει στην ΕΣΣΔ να εγκαταστήσει εκεί στρατιωτική βάση. Απαίτησε ακόμα την παραχώρηση του Ρούμπατσι στον βορρά και τη δημιουργία μιας στρατιωτικής βάσης κοντά στο Ελσίνκι! Σε αντάλλαγμα, η ΕΣΣΔ θα παραχωρούσε στη Φινλανδία τις περιφέρειες Ρέπολα και Παραζόσερα στην ανατολική Καρελία, διπλάσια σε έκταση περιοχή απ’ όση ζητούσαν οι Φινλανδοί και τη δυνατότητα να συνάψει η Φινλανδία εμπορικές και αμυντικές συμφωνίες με την ΕΣΣΔ. Εάν όμως δεχόταν τη σοβιετική πρόταση θα έπρεπε να εγκαταλείψει τις πολύ κρίσιμες γεωστρατηγικές εγκαταστάσεις της στην Καρελία. Οι Φινλανδοί αμφιταλαντεύτηκαν αλλά δεν δέχτηκαν τις προτάσεις της ΕΣΣΔ. Ακολούθησαν αντιπροτάσεις εκατέρωθεν, χωρίς αποτέλεσμα όμως.
Δημοσιογράφοι στο χωριό Μαϊνίλα το 1939Το προβοκατόρικο επεισόδιο στο σοβιετικό χωριό Μαϊνίλα
Στις 26 Νοεμβρίου 1939 ένα σοβιετικό φυλάκιο στο χωριό Μαϊνίλα, κοντά στα σύνορα με την Φινλανδία επλήγη με πυρά πυροβολικού από αγνώστους, με αποτέλεσμα 4 Σοβιετικοί φρουροί να σκοτωθούν και άλλοι 9 να τραυματιστούν. Ο Σοβιετικός ΥΠΕΞ Μολότοφ, απέδωσε την επίθεση στο φινλανδικό πυροβολικό απαιτώντας εξηγήσεις από το Ελσίνκι και ζητώντας η Φινλανδία να μετακινήσει τις στρατιωτικές της δυνάμεις 20 χλμ. δυτικότερα από τα σύνορα. Η Φινλανδία αρνήθηκε κάθε ευθύνη και πρότεινε τη σύσταση ρωσοφινλανδικής επιτροπής για τη διερεύνηση των συνθηκών του συμβάντος σύμφωνα με το πέμπτο άρθρο του σοβιετοφινλανδικού συμφώνου του 1932, αλλά η ΕΣΣΔ απέρριψε την πρόταση.
Φινλανδός φρουρός
Στα απομνημονεύματά του, ο μετέπειτα ηγέτης της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουστσόφ, τότε μέλος του πολιτικού γραφείου, αναφέρθηκε στο γεγονός και παραδέχτηκε ότι οι οβίδες που έπληξαν το φυλάκιο στη Μαϊνίλα ήταν σοβιετικές. Το επεισόδιο είχε οργανωθεί από τον σοβιετικό στρατάρχη πυροβολικού Grigory Kulik για να προκληθεί πολεμική σύρραξη… Ρώσοι και Φινλανδοί ιστορικοί που έκαναν έρευνες αργότερα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η επίθεση στη Μαϊνίλα είχε οργανωθεί από μια μονάδα της NKVD (Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων), από τη σοβιετική πλευρά των συνόρων. Σκοπός της επίθεσης ήταν να «προκληθεί» casus belli και δικαιολογηθεί η σοβιετική εισβολή στη Φινλανδία.
Η σοβιετική εισβολή στη Φινλανδία (30/11/1939)
Η ΕΣΣΔ θεωρώντας εχθρική τη στάση της Φινλανδίας αποκήρυξε το Σύμφωνο του 1932 περί μη επίθεσης και στις 30 Νοεμβρίου 1939 21 σοβιετικές μεραρχίες με 450.000 περίπου άνδρες μπήκαν στο φινλανδικό έδαφος, χωρίς η ΕΣΣΔ να κηρύξει επίσημα τον πόλεμο και ήρθαν αντιμέτωποι με 130.000 Φινλανδούς στρατιώτες. Παράλληλα βομβαρδίστηκε το Ελσίνκι από τους Σοβιετικούς και 91 πολίτες σκοτώθηκαν. Τα αριθμητικά δεδομένα ήταν σαφώς υπέρ των Σοβιετικών.
Στα απομνημονεύματά του, ο μετέπειτα ηγέτης της ΕΣΣΔ Νικίτα Χρουστσόφ, τότε μέλος του πολιτικού γραφείου, αναφέρθηκε στο γεγονός και παραδέχτηκε ότι οι οβίδες που έπληξαν το φυλάκιο στη Μαϊνίλα ήταν σοβιετικές. Το επεισόδιο είχε οργανωθεί από τον σοβιετικό στρατάρχη πυροβολικού Grigory Kulik για να προκληθεί πολεμική σύρραξη… Ρώσοι και Φινλανδοί ιστορικοί που έκαναν έρευνες αργότερα κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι η επίθεση στη Μαϊνίλα είχε οργανωθεί από μια μονάδα της NKVD (Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων), από τη σοβιετική πλευρά των συνόρων. Σκοπός της επίθεσης ήταν να «προκληθεί» casus belli και δικαιολογηθεί η σοβιετική εισβολή στη Φινλανδία.
Η σοβιετική εισβολή στη Φινλανδία (30/11/1939)
Η ΕΣΣΔ θεωρώντας εχθρική τη στάση της Φινλανδίας αποκήρυξε το Σύμφωνο του 1932 περί μη επίθεσης και στις 30 Νοεμβρίου 1939 21 σοβιετικές μεραρχίες με 450.000 περίπου άνδρες μπήκαν στο φινλανδικό έδαφος, χωρίς η ΕΣΣΔ να κηρύξει επίσημα τον πόλεμο και ήρθαν αντιμέτωποι με 130.000 Φινλανδούς στρατιώτες. Παράλληλα βομβαρδίστηκε το Ελσίνκι από τους Σοβιετικούς και 91 πολίτες σκοτώθηκαν. Τα αριθμητικά δεδομένα ήταν σαφώς υπέρ των Σοβιετικών.
Carl Gustaf Emil Mannerheim
Ο πληθυσμός της ΕΣΣΔ ήταν 108.000.000 και της Φινλανδίας μόλις 3.000.000! Στην αεροπορία η σοβιετική υπεροχή ήταν επίσης τεράστια (αναλογία 10:1). Τελικά η φινλανδική κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στην ΕΣΣΔ και ανακάλεσε στην ενεργό υπηρεσία τον βαρόνο Carl Gustaf Emil Mannerheim διορίζοντάς τον επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της. O Mannerheim θεωρούνταν εθνικός ήρωας για τον ρόλο του στη διασφάλιση της φινλανδικής ανεξαρτησίας, καθώς είχε πολεμήσει με την πλευρά των εθνικιστών εναντίον των κομμουνιστών και των Σοβιετικών στον φινλανδικό εμφύλιο. Επίσης, ορίστηκε νέος πρωθυπουργός ο Risto Ryti και Υπουργός Εξωτερικών ο Vaino Tanner. Η Κοινωνία των Εθνών καταδίκασε τη ρωσική επίθεση και στις 14 Δεκεμβρίου 1939 απέβαλε από τις τάξεις της την ΕΣΣΔ.
Η ελλιπής πληροφόρηση του Στάλιν
Πριν λίγα χρόνια τα αρχεία της Μόσχας από την εποχή εκείνη έγιναν προσβάσιμα. Από αυτά, φαίνεται ότι ο Στάλιν έκανε λανθασμένες εκτιμήσεις για την κατάσταση στην Φινλανδία με βάση τις πληροφορίες που είχε από τους κατασκόπους του. Έμαθε ότι οι Βρετανοί δεν θα αντιδρούσαν στις απαιτήσεις της ΕΣΣΔ έναντι της Φινλανδίας, γιατί η αποδοχή τους θα αποδυνάμωνε την ισχύ της Γερμανίας στη Βαλτική Θάλασσα.
Ακόμα, οι Σοβιετικοί κατάσκοποι στο Λονδίνο ενημέρωσαν τον Στάλιν ότι ο Στρατάρχης Mannerheim ήταν απαισιόδοξος και είχε εκμυστηρευθεί στον Βρετανό στρατιωτικό ακόλουθο, ότι η χώρα του δεν θα άντεχε πιθανή σοβιετική εισβολή. Επίσης, ο Στάλιν έμαθε ότι ούτε η Σουηδία θα εμπλεκόταν στη σύγκρουση ΕΣΣΔ- Φινλανδίας.
Ο Χειμερινός Πόλεμος και οι απώλειες της ΕΣΣΔ
Οι Σοβιετικοί επιτέθηκαν ταυτόχρονα σ’ ένα μέτωπο 1.250 χιλιομέτρων και πίστευαν ότι θα επικρατούσαν πολύ εύκολα. Θεωρούσαν μάλιστα ότι ως τα γενέθλια του Στάλιν (21 Δεκεμβρίου) ο πόλεμος θα είχε τελειώσει. Οι Φινλανδοί τις δύο τελευταίες δεκαετίες είχαν μειώσει τις αμυντικές τους δαπάνες, γιατί πίστευαν ότι θα τους προστάτευε η ΚτΕ. Όταν όμως δέχτηκαν τη σοβιετική επίθεση από τις δυνάμεις Πεζικού και Πυροβολικού, οι αμυντικές τους γραμμές παρέμειναν συμπαγείς και προκάλεσαν βαριές απώλειες στους Σοβιετικούς. Την 1η Δεκεμβρίου 1939 η ΕΣΣΔ προχώρησε στην εγκατάσταση κομμουνιστικής φινλανδικής κυβέρνησης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Φινλανδίας με πρωθυπουργό το σημαντικό ηγετικό στέλεχος της Κομμουνιστικής Διεθνούς, τον Φινλανδό Otto Wilhelm Kunsinen, στη μεθοριακή πόλη Τεριόκι, στα εδάφη του Ισθμού της Καρελίας που είχαν καταλάβει στη διάρκεια του πολέμου.
Η κυβέρνηση αυτή αναγνωρίστηκε από τρεις χώρες: την ΕΣΣΔ, τη Μογγολία και τη Δημοκρατία της Τιβά, ανεξάρτητης χώρας από το 1921 ως το 1944, που ως το 1911 ανήκε στην Κίνα και μετά το 1944 ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ. Σήμερα ανήκει στη Ρωσία. Ο Στάλιν είχε πρόβλημα στη στελέχωση αυτής της κυβέρνησης- μαριονέτας, καθώς είχε εξοντώσει όλους σχεδόν τους σημαντικούς Φινλανδούς κομμουνιστές στις εκκαθαρίσεις των προηγούμενων χρόνων! Η κυβέρνηση αυτή δεν είχε καμία απήχηση στη Φινλανδία, όπου τη νόμιμη εξουσία κατείχε μια κυβέρνηση ευρείας συνεργασίας Αριστεράς και Κέντρου. Στις 2 Δεκεμβρίου 1939, η ΕΣΣΔ και η δοτή κυβέρνηση υπέγραψαν συμφωνία αμοιβαίας βοήθειας και φιλίας, ενώ ανακοινώθηκε ότι η προηγούμενη φινλανδική κυβέρνηση εγκατέλειψε τη χώρα και επομένως δεν κυβερνά. Επίσης, σχηματίστηκε ο στρατός της Λαϊκής Δημοκρατίας της Φινλανδίας που αποτελούνταν από Φινλανδούς, Φινλανδούς Καρελιανούς και Λευκορώσους. Πάντως, στα πεδία των μαχών, οι Σοβιετικοί συναντούσαν μεγάλες δυσκολίες, καθώς δεν μπόρεσαν να υπερκεράσουν τη Γραμμή Mannerheim, το συγκρότημα οχυρώσεων μεταξύ του Φινλανδικού Κόλπου και της λίμνης Λάντογκα, στον Ισθμό της Καρελίας, όπου και σταμάτησε η σοβιετική επίθεση στις 21 Δεκεμβρίου 1939.
Ο πληθυσμός της ΕΣΣΔ ήταν 108.000.000 και της Φινλανδίας μόλις 3.000.000! Στην αεροπορία η σοβιετική υπεροχή ήταν επίσης τεράστια (αναλογία 10:1). Τελικά η φινλανδική κυβέρνηση κήρυξε τον πόλεμο στην ΕΣΣΔ και ανακάλεσε στην ενεργό υπηρεσία τον βαρόνο Carl Gustaf Emil Mannerheim διορίζοντάς τον επικεφαλής των ενόπλων δυνάμεων της. O Mannerheim θεωρούνταν εθνικός ήρωας για τον ρόλο του στη διασφάλιση της φινλανδικής ανεξαρτησίας, καθώς είχε πολεμήσει με την πλευρά των εθνικιστών εναντίον των κομμουνιστών και των Σοβιετικών στον φινλανδικό εμφύλιο. Επίσης, ορίστηκε νέος πρωθυπουργός ο Risto Ryti και Υπουργός Εξωτερικών ο Vaino Tanner. Η Κοινωνία των Εθνών καταδίκασε τη ρωσική επίθεση και στις 14 Δεκεμβρίου 1939 απέβαλε από τις τάξεις της την ΕΣΣΔ.
Η ελλιπής πληροφόρηση του Στάλιν
Πριν λίγα χρόνια τα αρχεία της Μόσχας από την εποχή εκείνη έγιναν προσβάσιμα. Από αυτά, φαίνεται ότι ο Στάλιν έκανε λανθασμένες εκτιμήσεις για την κατάσταση στην Φινλανδία με βάση τις πληροφορίες που είχε από τους κατασκόπους του. Έμαθε ότι οι Βρετανοί δεν θα αντιδρούσαν στις απαιτήσεις της ΕΣΣΔ έναντι της Φινλανδίας, γιατί η αποδοχή τους θα αποδυνάμωνε την ισχύ της Γερμανίας στη Βαλτική Θάλασσα.
Ακόμα, οι Σοβιετικοί κατάσκοποι στο Λονδίνο ενημέρωσαν τον Στάλιν ότι ο Στρατάρχης Mannerheim ήταν απαισιόδοξος και είχε εκμυστηρευθεί στον Βρετανό στρατιωτικό ακόλουθο, ότι η χώρα του δεν θα άντεχε πιθανή σοβιετική εισβολή. Επίσης, ο Στάλιν έμαθε ότι ούτε η Σουηδία θα εμπλεκόταν στη σύγκρουση ΕΣΣΔ- Φινλανδίας.
Ο Χειμερινός Πόλεμος και οι απώλειες της ΕΣΣΔ
Οι Σοβιετικοί επιτέθηκαν ταυτόχρονα σ’ ένα μέτωπο 1.250 χιλιομέτρων και πίστευαν ότι θα επικρατούσαν πολύ εύκολα. Θεωρούσαν μάλιστα ότι ως τα γενέθλια του Στάλιν (21 Δεκεμβρίου) ο πόλεμος θα είχε τελειώσει. Οι Φινλανδοί τις δύο τελευταίες δεκαετίες είχαν μειώσει τις αμυντικές τους δαπάνες, γιατί πίστευαν ότι θα τους προστάτευε η ΚτΕ. Όταν όμως δέχτηκαν τη σοβιετική επίθεση από τις δυνάμεις Πεζικού και Πυροβολικού, οι αμυντικές τους γραμμές παρέμειναν συμπαγείς και προκάλεσαν βαριές απώλειες στους Σοβιετικούς. Την 1η Δεκεμβρίου 1939 η ΕΣΣΔ προχώρησε στην εγκατάσταση κομμουνιστικής φινλανδικής κυβέρνησης της Λαϊκής Δημοκρατίας της Φινλανδίας με πρωθυπουργό το σημαντικό ηγετικό στέλεχος της Κομμουνιστικής Διεθνούς, τον Φινλανδό Otto Wilhelm Kunsinen, στη μεθοριακή πόλη Τεριόκι, στα εδάφη του Ισθμού της Καρελίας που είχαν καταλάβει στη διάρκεια του πολέμου.
Η κυβέρνηση αυτή αναγνωρίστηκε από τρεις χώρες: την ΕΣΣΔ, τη Μογγολία και τη Δημοκρατία της Τιβά, ανεξάρτητης χώρας από το 1921 ως το 1944, που ως το 1911 ανήκε στην Κίνα και μετά το 1944 ενσωματώθηκε στην ΕΣΣΔ. Σήμερα ανήκει στη Ρωσία. Ο Στάλιν είχε πρόβλημα στη στελέχωση αυτής της κυβέρνησης- μαριονέτας, καθώς είχε εξοντώσει όλους σχεδόν τους σημαντικούς Φινλανδούς κομμουνιστές στις εκκαθαρίσεις των προηγούμενων χρόνων! Η κυβέρνηση αυτή δεν είχε καμία απήχηση στη Φινλανδία, όπου τη νόμιμη εξουσία κατείχε μια κυβέρνηση ευρείας συνεργασίας Αριστεράς και Κέντρου. Στις 2 Δεκεμβρίου 1939, η ΕΣΣΔ και η δοτή κυβέρνηση υπέγραψαν συμφωνία αμοιβαίας βοήθειας και φιλίας, ενώ ανακοινώθηκε ότι η προηγούμενη φινλανδική κυβέρνηση εγκατέλειψε τη χώρα και επομένως δεν κυβερνά. Επίσης, σχηματίστηκε ο στρατός της Λαϊκής Δημοκρατίας της Φινλανδίας που αποτελούνταν από Φινλανδούς, Φινλανδούς Καρελιανούς και Λευκορώσους. Πάντως, στα πεδία των μαχών, οι Σοβιετικοί συναντούσαν μεγάλες δυσκολίες, καθώς δεν μπόρεσαν να υπερκεράσουν τη Γραμμή Mannerheim, το συγκρότημα οχυρώσεων μεταξύ του Φινλανδικού Κόλπου και της λίμνης Λάντογκα, στον Ισθμό της Καρελίας, όπου και σταμάτησε η σοβιετική επίθεση στις 21 Δεκεμβρίου 1939.
Simo Ηayha, ο κορυφαίος ελεύθερος σκοπευτής όλων των εποχών
Η κακή προετοιμασία, η ανεπαρκής διοίκηση και η αυτοπεποίθηση των Σοβιετικών που βασίζονταν σε λάθος δεδομένα, οδήγησαν στην αρχική τους συντριβή. Οι Φινλανδοί, με ανώτερη τακτική, εκμεταλλευόμενοι το γνώριμο έδαφος και τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (-43°C) απώθησαν με γενναιότητα για περισσότερο από δύο μήνες τους Σοβιετικούς προκαλώντας τους σημαντικές απώλειες. Οι Σοβιετικοί στρατιώτες δεν ήταν προετοιμασμένοι για μάχες πάνω στο χιόνι και τον πάγο, την ίδια στιγμή που οι Φινλανδοί ήταν άριστα προσαρμοσμένοι σε αυτές τις συνθήκες. Χρησιμοποιούσαν ολόλευκο χειμερινό καμουφλάζ και ανέπτυσσαν γρήγορα μετακινούμενες ομάδες πάνω σε σκι για να αιφνιδιάσουν τις σοβιετικές δυνάμεις. Οι Φινλανδοί, με ελεύθερους σκοπευτές, εξουδετέρωσαν πολλούς Ρώσους αξιωματικούς και οπλίτες. Ένας απ’ αυτούς, ο Σίμο Χέιχε, αποκαλούνταν από τους Σοβιετικούς «Λευκός Θάνατος». Με απλό τυφέκιο, χωρίς ειδική σκοπευτική διόπτρα, έχει τον μεγαλύτερο βεβαιωμένο αριθμό επιτυχημένων βολών (505) απ’ όλους τους ελεύθερους σκοπευτές, παγκοσμίως, σε όλους τους σημαντικούς πολέμους μέχρι σήμερα!
Σοβιετικό άρμα μάχης που χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο με τη Φινλανδία
Παράλληλα, τα σοβιετικά άρματα Τ-26 σταματούσαν την προέλασή τους από τη ρίψη βομβών μολότοφ από τους Φινλανδούς, το ηθικό των οποίων ήταν υψηλό γιατί υπεράσπιζαν την πατρίδα τους, σε αντίθεση με τους Σοβιετικούς που είχαν εισβάλει σε ξένο έδαφος. Σοβιετικές μεραρχίες που είχαν σταλεί για να κόψουν τη Φινλανδία στα δύο, διασπάστηκαν σε μικρές μονάδες σε απομονωμένους δασικούς δρόμους και είτε αποδεκατίστηκαν, είτε απωθήθηκαν. Την τρίτη εβδομάδα του πολέμου, οι Σοβιετικοί απέδωσαν τις αποτυχίες τους στο κακό έδαφος, το σκληρό κλίμα, στο ότι η Γραμμή Mannerheim ήταν ισχυρότερη από τη Γραμμή Μαζινό και ότι οι Η.Π.Α. είχαν στείλει 1.000 από τους καλύτερους πιλότους τους στη Φινλανδία. Τα δύο τελευταία ήταν παντελώς ανυπόστατα.
Οι αντιδράσεις των άλλων ευρωπαϊκών χωρών
Η εικόνα μιας μικρής χώρας που αντιστέκεται απέναντι σ’ ένα πανίσχυρο εισβολέα, ήταν πρώτη είδηση στα διεθνή μέσα ενημέρωσης της εποχής. Οι Φινλανδοί κέρδισαν τη συμπάθεια της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Η Μ. Βρετανία και η Γαλλία αναζητούσαν τρόπους για να βοηθήσουν τη Φινλανδία. Έστειλαν όπλα, πυρομαχικά και εθελοντές. Εθελοντές πήγαν στην Φινλανδία κι από άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς. Μετά την υπογραφή του συμφώνου Ρίμπεντροπ- Μολότοφ, η ΕΣΣΔ εθεωρείτο σύμμαχος των ναζί.
Νορβηγοί εθελοντές στη Βόρεια Φινλανδία
Βρετανικές και γαλλικές δυνάμεις, για να φτάσουν στη Φινλανδία, έπρεπε να περάσουν πρώτα από τις (ουδέτερες) Σουηδία και Νορβηγία. Σχετικό αίτημά τους απορρίφθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1940. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Eduard Daladier ανακοίνωσε στις 2 Μαρτίου 1940, ότι η χώρα του ετοιμαζόταν να στείλει στη Φινλανδία 50.000 στρατιώτες και 100 βομβαρδιστικά αεροσκάφη, ενώ η Βρετανία σχεδίαζε να στείλει 50 βομβαρδιστικά αεροπλάνα.
Υπήρξε ακόμα σχέδιο για γαλλοβρετανικούς βομβαρδισμούς στις σοβιετικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Καυκάσου. Ο Στάλιν φοβόταν ιδιαίτερα τον βομβαρδισμό από τους Γάλλους του Μπακού, της πρωτεύουσας του σημερινού Αζερμπαϊτζάν. Η γαλλική πολεμική αεροπορία είχε πρόσβαση εκεί καθώς κατείχε τη Συρία. Η σοβιετική πολεμική δράση εξαρτιόταν σε ποσοστό πάνω από 90% από τα πετρέλαια της περιοχής. Στο μεταξύ ο Χίτλερ βρήκε την ευκαιρία να καταλάβει τη Νορβηγία (9 Απριλίου-10 Ιουνίου 1940). Πάντως οι εξελίξεις στον σοβιετοφινλανδικό πόλεμο ακύρωσαν τα σχέδια των Αγγλογάλλων…
Η επικράτηση της ΕΣΣΔ και οι επαχθείς για τη Φινλανδία όροι της Συνθήκης που υπογράφτηκε
Στα τέλη Δεκεμβρίου 1939 ο Κόκκινος Στρατός αναδιοργανώθηκε μετά τον διορισμό του Στρατάρχη Semyon Timoshenko ως επικεφαλής των σοβιετικών δυνάμεων στη Φινλανδία από τον αρχηγό του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου Στρατού Boris Shaposhnikov σε αντικατάσταση του Κλίμεντ Βοροσίλοφ που απομακρύνθηκε αργότερα κι από τη θέση του Υπουργού Άμυνας. Ο Τιμοσένκο έλαβε πλήρη εξουσία για τις επιχειρήσεις στη Φινλανδία. Διέταξε την αναστολή των μετωπικών επιθέσεων. Υπό την ηγεσία του ο Κόκκινος Στρατός υιοθέτησε διαφορετικές τακτικές και ενισχύθηκε με νέες εφεδρείες. Η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει προς την πλευρά της ΕΣΣΔ ιδιαίτερα μετά την αποστολή 27 Μεραρχιών στο μέτωπο για ενισχύσεις. Την 1η Φεβρουαρίου 1940 οι Σοβιετικοί κατόρθωσαν να διασπάσουν τη Γραμμή Mannerheim. Λίγο αργότερα η Φινλανδία ζήτησε ειρήνη. Οι ευρωπαϊκές χώρες παρά το ότι είχαν συγκεντρώσει εκστρατευτικό σώμα δεν κατάφεραν να το στείλουν στη Φινλανδία πριν το τέλος του πολέμου και φάνηκαν για μια ακόμα φορά αναξιόπιστες. Μάλιστα στη Γαλλία έπεσε η κυβέρνηση Daladier που αντικαταστάθηκε από την κυβέρνηση του πιο φιλοπόλεμου Paul Reynaud (21/3/1940). Η σοβιετοφινλανδική σύγκρουση τελείωσε με την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης της Μόσχας στις 12 Μαρτίου 1940. Σε αυτή δεν αναφερόταν καθόλου η Λαϊκή Δημοκρατία της Φινλανδίας, το «χάρτινο κράτος» που δημιούργησε η ΕΣΣΔ.
Με βάση την παραπάνω Συνθήκη η Φινλανδία εκχωρούσε στην ΕΣΣΔ τον Ισθμό της Καρελίας, το φινλανδικό μέρος της Χερσονήσου του Ρούμπατσι στη Θάλασσα Μπάρεντς στον Αρκτικό Ωκεανό, τα νησιά του Κόλπου της, μια μεγάλη έκταση εδαφών κατά μήκος της λίμνης Λάντογκα στα βόρεια της χώρας. Η Χερσόνησος του Χάνκο μισθώθηκε στην ΕΣΣΔ ως ναυτική βάση για 30 χρόνια με ετήσιο ενοίκιο 8 εκατομμύρια μάρκα. Τα σοβιετοφινλανδικά σύνορα μεταφέρθηκαν από το Λένινγκραντ, 120 χιλιόμετρα στο έδαφος του Ισθμού της Καρελίας. Η Φινλανδία αναγκάστηκε να παραχωρήσει πολύ περισσότερα απ’ όσα ζητούσαν οι Σοβιετικοί πριν τον πόλεμο. Έχασε το 11% των εδαφών της που αντιπροσώπευε το 30% της οικονομίας της. 430.000 Φινλανδοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μετακινηθούν στην υπόλοιπη χώρα. Η Φινλανδία όμως δεν έγινε σοβιετική δημοκρατία.
Επίλογος
Η ΕΣΣΔ βγήκε από τον πόλεμο αυτό με βαρύτατες απώλειες, τη φήμη και το στρατιωτικό της κύρος λαβωμένα. Τη δεκαετία του 1990 δημοσιεύτηκαν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η ΕΣΣΔ έχασε στον Χειμερινό Πόλεμο 127.000 άνδρες, δηλαδή σε εκατό μέρες διπλάσιους και πλέον σε σχέση με δέκα χρόνια πολέμου στο Αφγανιστάν. Οι Φινλανδοί είχαν 25.000 νεκρούς και αγνοούμενους και 44.000 τραυματίες. Η σοβιετοφινλανδική σύγκρουση αποκάλυψε ελλείψεις και αδυναμίες στον Κόκκινο Στρατό που οφείλονταν κυρίως στις εκτεταμένες σταλινικές εκκαθαρίσεις (1936-1939).
Νεκροί Σοβιετικοί στρατιώτες μετά από μάχη
Μετά τη λήξη του Χειμερινού Πολέμου η σοβιετική ηγεσία προέβη σε ευρείες στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις. Τόσο η Γερμανία όσο και οι δυτικές χώρες (Η.Π.Α., Μ. Βρετανία, Γαλλία) κατάλαβαν ότι η ΕΣΣΔ ήταν στρατιωτικά ανεπαρκής και αδύναμη να αντιμετωπίσει μελλοντική εισβολή.
Η απογοητευτική απόδοση του Κόκκινου Στρατού κατά τον Talvisota ήταν ένας από τους λόγους που έκαναν τον Χίτλερ να εισβάλει στην ΕΣΣΔ στις 22 Ιουνίου 1941. Σε αυτή την εισβολή η Φινλανδία συμμετείχε ως σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας (1941-1944) με σκοπό να κερδίσει όσα έχασε κατά τον «Χειμερινό Πόλεμο».
Το 1994 η Ρωσία του Γιέλτσιν παραδέχτηκε ότι ο πόλεμος εναντίον της Φινλανδίας ήταν επιθετικός, ενώ το 2013 ο Βλάντιμιρ Πούτιν δήλωσε σε στρατιωτικούς ιστορικούς ότι η ΕΣΣΔ ξεκίνησε τον «Χειμερινό Πόλεμο» για να «διορθώσει τα λάθη» που έγιναν στον καθορισμό των συνόρων με τη Φινλανδία μετά το 1917…
Πηγή:
Νικόλαος Γάτος, «TALVISOTA (1939-1940): ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑΣ», στο περιοδικό «ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ», τ. 626, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2020
Η κακή προετοιμασία, η ανεπαρκής διοίκηση και η αυτοπεποίθηση των Σοβιετικών που βασίζονταν σε λάθος δεδομένα, οδήγησαν στην αρχική τους συντριβή. Οι Φινλανδοί, με ανώτερη τακτική, εκμεταλλευόμενοι το γνώριμο έδαφος και τις πολύ χαμηλές θερμοκρασίες (-43°C) απώθησαν με γενναιότητα για περισσότερο από δύο μήνες τους Σοβιετικούς προκαλώντας τους σημαντικές απώλειες. Οι Σοβιετικοί στρατιώτες δεν ήταν προετοιμασμένοι για μάχες πάνω στο χιόνι και τον πάγο, την ίδια στιγμή που οι Φινλανδοί ήταν άριστα προσαρμοσμένοι σε αυτές τις συνθήκες. Χρησιμοποιούσαν ολόλευκο χειμερινό καμουφλάζ και ανέπτυσσαν γρήγορα μετακινούμενες ομάδες πάνω σε σκι για να αιφνιδιάσουν τις σοβιετικές δυνάμεις. Οι Φινλανδοί, με ελεύθερους σκοπευτές, εξουδετέρωσαν πολλούς Ρώσους αξιωματικούς και οπλίτες. Ένας απ’ αυτούς, ο Σίμο Χέιχε, αποκαλούνταν από τους Σοβιετικούς «Λευκός Θάνατος». Με απλό τυφέκιο, χωρίς ειδική σκοπευτική διόπτρα, έχει τον μεγαλύτερο βεβαιωμένο αριθμό επιτυχημένων βολών (505) απ’ όλους τους ελεύθερους σκοπευτές, παγκοσμίως, σε όλους τους σημαντικούς πολέμους μέχρι σήμερα!
Σοβιετικό άρμα μάχης που χρησιμοποιήθηκε στον πόλεμο με τη ΦινλανδίαΠαράλληλα, τα σοβιετικά άρματα Τ-26 σταματούσαν την προέλασή τους από τη ρίψη βομβών μολότοφ από τους Φινλανδούς, το ηθικό των οποίων ήταν υψηλό γιατί υπεράσπιζαν την πατρίδα τους, σε αντίθεση με τους Σοβιετικούς που είχαν εισβάλει σε ξένο έδαφος. Σοβιετικές μεραρχίες που είχαν σταλεί για να κόψουν τη Φινλανδία στα δύο, διασπάστηκαν σε μικρές μονάδες σε απομονωμένους δασικούς δρόμους και είτε αποδεκατίστηκαν, είτε απωθήθηκαν. Την τρίτη εβδομάδα του πολέμου, οι Σοβιετικοί απέδωσαν τις αποτυχίες τους στο κακό έδαφος, το σκληρό κλίμα, στο ότι η Γραμμή Mannerheim ήταν ισχυρότερη από τη Γραμμή Μαζινό και ότι οι Η.Π.Α. είχαν στείλει 1.000 από τους καλύτερους πιλότους τους στη Φινλανδία. Τα δύο τελευταία ήταν παντελώς ανυπόστατα.
Οι αντιδράσεις των άλλων ευρωπαϊκών χωρών
Η εικόνα μιας μικρής χώρας που αντιστέκεται απέναντι σ’ ένα πανίσχυρο εισβολέα, ήταν πρώτη είδηση στα διεθνή μέσα ενημέρωσης της εποχής. Οι Φινλανδοί κέρδισαν τη συμπάθεια της παγκόσμιας κοινής γνώμης. Η Μ. Βρετανία και η Γαλλία αναζητούσαν τρόπους για να βοηθήσουν τη Φινλανδία. Έστειλαν όπλα, πυρομαχικά και εθελοντές. Εθελοντές πήγαν στην Φινλανδία κι από άλλες χώρες, όπως ο Καναδάς. Μετά την υπογραφή του συμφώνου Ρίμπεντροπ- Μολότοφ, η ΕΣΣΔ εθεωρείτο σύμμαχος των ναζί.
Νορβηγοί εθελοντές στη Βόρεια ΦινλανδίαΒρετανικές και γαλλικές δυνάμεις, για να φτάσουν στη Φινλανδία, έπρεπε να περάσουν πρώτα από τις (ουδέτερες) Σουηδία και Νορβηγία. Σχετικό αίτημά τους απορρίφθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1940. Ο Γάλλος πρωθυπουργός Eduard Daladier ανακοίνωσε στις 2 Μαρτίου 1940, ότι η χώρα του ετοιμαζόταν να στείλει στη Φινλανδία 50.000 στρατιώτες και 100 βομβαρδιστικά αεροσκάφη, ενώ η Βρετανία σχεδίαζε να στείλει 50 βομβαρδιστικά αεροπλάνα.
Υπήρξε ακόμα σχέδιο για γαλλοβρετανικούς βομβαρδισμούς στις σοβιετικές πετρελαϊκές εγκαταστάσεις του Καυκάσου. Ο Στάλιν φοβόταν ιδιαίτερα τον βομβαρδισμό από τους Γάλλους του Μπακού, της πρωτεύουσας του σημερινού Αζερμπαϊτζάν. Η γαλλική πολεμική αεροπορία είχε πρόσβαση εκεί καθώς κατείχε τη Συρία. Η σοβιετική πολεμική δράση εξαρτιόταν σε ποσοστό πάνω από 90% από τα πετρέλαια της περιοχής. Στο μεταξύ ο Χίτλερ βρήκε την ευκαιρία να καταλάβει τη Νορβηγία (9 Απριλίου-10 Ιουνίου 1940). Πάντως οι εξελίξεις στον σοβιετοφινλανδικό πόλεμο ακύρωσαν τα σχέδια των Αγγλογάλλων…
Η επικράτηση της ΕΣΣΔ και οι επαχθείς για τη Φινλανδία όροι της Συνθήκης που υπογράφτηκε
Στα τέλη Δεκεμβρίου 1939 ο Κόκκινος Στρατός αναδιοργανώθηκε μετά τον διορισμό του Στρατάρχη Semyon Timoshenko ως επικεφαλής των σοβιετικών δυνάμεων στη Φινλανδία από τον αρχηγό του Σοβιετικού Γενικού Επιτελείου Στρατού Boris Shaposhnikov σε αντικατάσταση του Κλίμεντ Βοροσίλοφ που απομακρύνθηκε αργότερα κι από τη θέση του Υπουργού Άμυνας. Ο Τιμοσένκο έλαβε πλήρη εξουσία για τις επιχειρήσεις στη Φινλανδία. Διέταξε την αναστολή των μετωπικών επιθέσεων. Υπό την ηγεσία του ο Κόκκινος Στρατός υιοθέτησε διαφορετικές τακτικές και ενισχύθηκε με νέες εφεδρείες. Η πλάστιγγα άρχισε να γέρνει προς την πλευρά της ΕΣΣΔ ιδιαίτερα μετά την αποστολή 27 Μεραρχιών στο μέτωπο για ενισχύσεις. Την 1η Φεβρουαρίου 1940 οι Σοβιετικοί κατόρθωσαν να διασπάσουν τη Γραμμή Mannerheim. Λίγο αργότερα η Φινλανδία ζήτησε ειρήνη. Οι ευρωπαϊκές χώρες παρά το ότι είχαν συγκεντρώσει εκστρατευτικό σώμα δεν κατάφεραν να το στείλουν στη Φινλανδία πριν το τέλος του πολέμου και φάνηκαν για μια ακόμα φορά αναξιόπιστες. Μάλιστα στη Γαλλία έπεσε η κυβέρνηση Daladier που αντικαταστάθηκε από την κυβέρνηση του πιο φιλοπόλεμου Paul Reynaud (21/3/1940). Η σοβιετοφινλανδική σύγκρουση τελείωσε με την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης της Μόσχας στις 12 Μαρτίου 1940. Σε αυτή δεν αναφερόταν καθόλου η Λαϊκή Δημοκρατία της Φινλανδίας, το «χάρτινο κράτος» που δημιούργησε η ΕΣΣΔ.
Με βάση την παραπάνω Συνθήκη η Φινλανδία εκχωρούσε στην ΕΣΣΔ τον Ισθμό της Καρελίας, το φινλανδικό μέρος της Χερσονήσου του Ρούμπατσι στη Θάλασσα Μπάρεντς στον Αρκτικό Ωκεανό, τα νησιά του Κόλπου της, μια μεγάλη έκταση εδαφών κατά μήκος της λίμνης Λάντογκα στα βόρεια της χώρας. Η Χερσόνησος του Χάνκο μισθώθηκε στην ΕΣΣΔ ως ναυτική βάση για 30 χρόνια με ετήσιο ενοίκιο 8 εκατομμύρια μάρκα. Τα σοβιετοφινλανδικά σύνορα μεταφέρθηκαν από το Λένινγκραντ, 120 χιλιόμετρα στο έδαφος του Ισθμού της Καρελίας. Η Φινλανδία αναγκάστηκε να παραχωρήσει πολύ περισσότερα απ’ όσα ζητούσαν οι Σοβιετικοί πριν τον πόλεμο. Έχασε το 11% των εδαφών της που αντιπροσώπευε το 30% της οικονομίας της. 430.000 Φινλανδοί αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις εστίες τους και να μετακινηθούν στην υπόλοιπη χώρα. Η Φινλανδία όμως δεν έγινε σοβιετική δημοκρατία.
Επίλογος
Η ΕΣΣΔ βγήκε από τον πόλεμο αυτό με βαρύτατες απώλειες, τη φήμη και το στρατιωτικό της κύρος λαβωμένα. Τη δεκαετία του 1990 δημοσιεύτηκαν στοιχεία σύμφωνα με τα οποία η ΕΣΣΔ έχασε στον Χειμερινό Πόλεμο 127.000 άνδρες, δηλαδή σε εκατό μέρες διπλάσιους και πλέον σε σχέση με δέκα χρόνια πολέμου στο Αφγανιστάν. Οι Φινλανδοί είχαν 25.000 νεκρούς και αγνοούμενους και 44.000 τραυματίες. Η σοβιετοφινλανδική σύγκρουση αποκάλυψε ελλείψεις και αδυναμίες στον Κόκκινο Στρατό που οφείλονταν κυρίως στις εκτεταμένες σταλινικές εκκαθαρίσεις (1936-1939).
Νεκροί Σοβιετικοί στρατιώτες μετά από μάχηΜετά τη λήξη του Χειμερινού Πολέμου η σοβιετική ηγεσία προέβη σε ευρείες στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις. Τόσο η Γερμανία όσο και οι δυτικές χώρες (Η.Π.Α., Μ. Βρετανία, Γαλλία) κατάλαβαν ότι η ΕΣΣΔ ήταν στρατιωτικά ανεπαρκής και αδύναμη να αντιμετωπίσει μελλοντική εισβολή.
Η απογοητευτική απόδοση του Κόκκινου Στρατού κατά τον Talvisota ήταν ένας από τους λόγους που έκαναν τον Χίτλερ να εισβάλει στην ΕΣΣΔ στις 22 Ιουνίου 1941. Σε αυτή την εισβολή η Φινλανδία συμμετείχε ως σύμμαχος της ναζιστικής Γερμανίας (1941-1944) με σκοπό να κερδίσει όσα έχασε κατά τον «Χειμερινό Πόλεμο».
Το 1994 η Ρωσία του Γιέλτσιν παραδέχτηκε ότι ο πόλεμος εναντίον της Φινλανδίας ήταν επιθετικός, ενώ το 2013 ο Βλάντιμιρ Πούτιν δήλωσε σε στρατιωτικούς ιστορικούς ότι η ΕΣΣΔ ξεκίνησε τον «Χειμερινό Πόλεμο» για να «διορθώσει τα λάθη» που έγιναν στον καθορισμό των συνόρων με τη Φινλανδία μετά το 1917…
Πηγή:
Νικόλαος Γάτος, «TALVISOTA (1939-1940): ΣΟΒΙΕΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΕΝΑΝΤΙΟΝ ΦΙΝΛΑΝΔΙΑΣ», στο περιοδικό «ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ», τ. 626, ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ 2020
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών