Τι απέγιναν οι χιλιάδες Έλληνες που διέφυγαν στην Αλβανία μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου; Αντάρτες, αιχμάλωτοι και άμαχοι βρέθηκαν παγιδευμένοι ανάμεσα σε δύο καθεστώτα και μια σκληρή πραγματικότητα.
Ένα από τα λιγότερο γνωστά και μελετημένα κεφάλαια της ελληνοαλβανικής ιστορίας αφορά την τύχη χιλιάδων Ελλήνων στρατιωτικών και αμάχων που βρέθηκαν στην Αλβανία μετά τη λήξη του Εμφυλίου Πολέμου. Το θέμα αυτό αναδεικνύει ο ιστορικός Σταύρος Γ. Ντάγιος, στο συλλογικό έργο «Μεταξύ Αφοσίωσης και Καχυποψίας» (εκδόσεις «Αλεξάνδρεια», επιμέλεια: Στράτος Ν. Δορδανάς, Βάιος Καλογρηάς, Νίκος Μαραντζίδης).Ο Ντάγιος, βαθύς γνώστης των γεγονότων και των αλβανικών αρχείων, εξετάζει το πώς βρέθηκαν στην Αλβανία περίπου 15.000 Έλληνες το 1949 – αντάρτες του ΔΣΕ, αιχμάλωτοι του Εθνικού Στρατού, αλλά και άμαχοι, ακόμα και παιδιά.
Μετά τη λήξη των μαχών, χιλιάδες αντάρτες του Δημοκρατικού Στρατού διέφυγαν στην Αλβανία. Μαζί τους πέρασαν τα σύνορα άμαχοι, οικογένειες και απαχθέντες στρατιώτες. Οι ακριβείς αριθμοί παραμένουν ασαφείς – κάποιες αλβανικές πηγές κάνουν λόγο για 70.000 άτομα, όμως ο Ντάγιος τεκμηριώνει ότι στην πραγματικότητα ήταν γύρω στις 15.000.
Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν σε διάφορα σημεία της Αλβανίας. Στρατόπεδα όπως αυτά στο Πεκίν, στη Λούσνια, στο Πλουγκ και κυρίως στο Μπουρέλι φιλοξένησαν μαχητές, τραυματίες και αιχμαλώτους. Ιδιαίτερη σημασία είχε το στρατόπεδο Βαλίας, που έγινε γνωστό για τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης και τα εσωτερικά «ξεκαθαρίσματα» του ΚΚΕ.
Η φιλοξενία των Ελλήνων προσφύγων προκάλεσε σοβαρή ένταση στις σχέσεις του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας με το ΚΚΕ. Ο Χότζα κατήγγειλε στον Στάλιν ότι οι Έλληνες κομμουνιστές καταπατούσαν τους κανόνες φιλοξενίας και χρησιμοποιούσαν το έδαφος της Αλβανίας για παράνομη δράση στην Ελλάδα. Παρά την αρχική υποστήριξη, τa Τίρανα έκρινan τελικά ότι οι πρόσφυγες αποτελούσαν απειλή – τόσο πολιτική όσο και κοινωνική.
Από τον Σεπτέμβριο του 1949 ξεκίνησε η απομάκρυνση των Ελλήνων. Απαχθέντα παιδιά, οικογένειες, αιχμάλωτοι στρατιώτες, ακόμα και κτηνοτρόφοι, στάλθηκαν σε χώρες του ανατολικού μπλοκ. Όμως, παρέμεινε στην Αλβανία ένα «στρατιωτικό υπόλοιπο» – περίπου 2.000 άτομα, μεταξύ αυτών 600 καταδρομείς και 500 Σλαβομακεδόνες, οι οποίοι εκπαιδεύονταν για δολιοφθορές και κατασκοπικές αποστολές στην Ελλάδα.
Με εντολή της ηγεσίας του ΚΚΕ, οι επίλεκτοι αυτοί μαχητές εκπαιδεύτηκαν για ενδεχόμενη μελλοντική δράση. Στο επίκεντρο βρίσκονταν περιοχές της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Στόχος: η αποσταθεροποίηση της Ελλάδας μέσω σαμποτάζ και υπονομευτικής δράσης. Παράλληλα, η Αλβανία επεδίωκε να διαχωρίσει τους πιστούς στον Στάλιν από τους τιτοϊκούς, χρησιμοποιώντας τους Έλληνες πρόσφυγες ως εργαλείο στο εσωτερικό της ιδεολογικής διαμάχης.
Η παρουσία των Ελλήνων στην Αλβανία μετά τον Εμφύλιο αποτελεί ένα σύνθετο και σκοτεινό επεισόδιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Θίγει ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικής εκμετάλλευσης και ψυχροπολεμικών παιχνιδιών με ανθρώπινες ζωές. Το έργο του Σταύρου Ντάγιου φέρνει στο φως πολύτιμες μαρτυρίες και τεκμήρια, φωτίζοντας μια πλευρά του Εμφυλίου που σπάνια αναδεικνύεται.
Οι Έλληνες εγκαταστάθηκαν σε διάφορα σημεία της Αλβανίας. Στρατόπεδα όπως αυτά στο Πεκίν, στη Λούσνια, στο Πλουγκ και κυρίως στο Μπουρέλι φιλοξένησαν μαχητές, τραυματίες και αιχμαλώτους. Ιδιαίτερη σημασία είχε το στρατόπεδο Βαλίας, που έγινε γνωστό για τις απάνθρωπες συνθήκες διαβίωσης και τα εσωτερικά «ξεκαθαρίσματα» του ΚΚΕ.
Η φιλοξενία των Ελλήνων προσφύγων προκάλεσε σοβαρή ένταση στις σχέσεις του Κόμματος Εργασίας της Αλβανίας με το ΚΚΕ. Ο Χότζα κατήγγειλε στον Στάλιν ότι οι Έλληνες κομμουνιστές καταπατούσαν τους κανόνες φιλοξενίας και χρησιμοποιούσαν το έδαφος της Αλβανίας για παράνομη δράση στην Ελλάδα. Παρά την αρχική υποστήριξη, τa Τίρανα έκρινan τελικά ότι οι πρόσφυγες αποτελούσαν απειλή – τόσο πολιτική όσο και κοινωνική.
Από τον Σεπτέμβριο του 1949 ξεκίνησε η απομάκρυνση των Ελλήνων. Απαχθέντα παιδιά, οικογένειες, αιχμάλωτοι στρατιώτες, ακόμα και κτηνοτρόφοι, στάλθηκαν σε χώρες του ανατολικού μπλοκ. Όμως, παρέμεινε στην Αλβανία ένα «στρατιωτικό υπόλοιπο» – περίπου 2.000 άτομα, μεταξύ αυτών 600 καταδρομείς και 500 Σλαβομακεδόνες, οι οποίοι εκπαιδεύονταν για δολιοφθορές και κατασκοπικές αποστολές στην Ελλάδα.
Με εντολή της ηγεσίας του ΚΚΕ, οι επίλεκτοι αυτοί μαχητές εκπαιδεύτηκαν για ενδεχόμενη μελλοντική δράση. Στο επίκεντρο βρίσκονταν περιοχές της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Στόχος: η αποσταθεροποίηση της Ελλάδας μέσω σαμποτάζ και υπονομευτικής δράσης. Παράλληλα, η Αλβανία επεδίωκε να διαχωρίσει τους πιστούς στον Στάλιν από τους τιτοϊκούς, χρησιμοποιώντας τους Έλληνες πρόσφυγες ως εργαλείο στο εσωτερικό της ιδεολογικής διαμάχης.
Η παρουσία των Ελλήνων στην Αλβανία μετά τον Εμφύλιο αποτελεί ένα σύνθετο και σκοτεινό επεισόδιο της νεότερης ελληνικής ιστορίας. Θίγει ζητήματα ανθρωπίνων δικαιωμάτων, πολιτικής εκμετάλλευσης και ψυχροπολεμικών παιχνιδιών με ανθρώπινες ζωές. Το έργο του Σταύρου Ντάγιου φέρνει στο φως πολύτιμες μαρτυρίες και τεκμήρια, φωτίζοντας μια πλευρά του Εμφυλίου που σπάνια αναδεικνύεται.
Διαβάστε ακόμη
* Ο Ελληνικός εμφύλιος πόλεμος, τα θύματα άμαχου πληθυσμού και οι Αλβανοί πολιτικοί φυγάδες της Κρήτης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών