Η Δρόβιανη γειτονεύει με τις δύο Λεσινίτσες (Πάνω και Κάτω), με τις οποίες διατηρεί στενούς συγγενικούς και πολιτισμικούς δεσμούς, καθώς και με τα χωριά Κρα και Μουζίνα. Χτισμένη μέσα σε δασωμένη κοιλάδα, περικλείεται από απότομα βουνά, προσφέροντας μοναδική θέα προς τους Αγίους Σαράντα, το Ιόνιο και την Κέρκυρα. Από τα νερά των γύρω χειμάρρων σχηματίζεται ο Αρμυροπόταμος, που καταλήγει στη Μούστρισσα και αρδεύει τον εύφορο κάμπο του Βούρκου.
Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας, η Δρόβιανη υπαγόταν εκκλησιαστικά στη Μητρόπολη Αργυροκάστρου και πολιτικά στο Δέλβινο. Όπως μαρτυρεί ο ιστοριοδίφης Νικόλαος Γ. Μυστακίδης, στα τέλη του 19ου αιώνα η κωμόπολη διέθετε περίπου 300 οικογένειες και χωριζόταν σε Πάνω και Κάτω Δρόβιανη, διαχωρισμένες από τον λόφο του Αγίου Δημητρίου, όπου στεγάζονταν τα σχολεία του χωριού.
Η Δρόβιανη υπήρξε ένα από τα λαμπρότερα πνευματικά κέντρα της Ηπείρου. Διέθετε Αλληλοδιδακτικά και Ελληνικά σχολεία, το περίφημο Ζάππειο Παρθεναγωγείο (1881), καθώς και την Κεντρική Αστική Σχολή (1894). Στα εκπαιδευτικά ιδρύματα δίδαξαν αξιόλογοι δάσκαλοι, συμβάλλοντας στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας και παιδείας σε ολόκληρη τη Βόρειο Ήπειρο.
Παράλληλα, η κωμόπολη διέθετε σημαντική εμπορική δραστηριότητα, με καταστήματα, εργαστήρια και επαγγελματίες κάθε ειδικότητας. Τα εμπορεύματα έφταναν είτε από την Ήπειρο (Ιωάννινα, Αργυρόκαστρο, Δέλβινο) είτε απευθείας από την Ευρώπη.
Ιδιαίτερη μνεία αξίζει στην επίσκεψη του Κοσμά του Αιτωλού, του ιερομόναχου και ισαποστόλου που διέδωσε τα ελληνικά γράμματα και τη χριστιανική πίστη σε ολόκληρη την Ήπειρο. Κατά την πρώτη του περιοδεία (τέλη 18ου αιώνα), ο Πατροκοσμάς επισκέφθηκε τη Δρόβιανη και εξέφρασε τη χαρά του για την παιδεία που ανθούσε εκεί. Παρέμεινε δύο ημέρες, διδάσκοντας και νουθετώντας τους κατοίκους να ενισχύσουν τα σχολεία και να φροντίζουν την παιδεία των παιδιών τους.
Αξιομνημόνευτη είναι η επιστολή του προς τους κατοίκους της Μουζίνας, όπου εντόπισε την έλλειψη σχολείου και προέτρεψε με θερμά λόγια τους Μουζινιώτες να ιδρύσουν εκπαιδευτικό ίδρυμα. Η επιστολή, την οποία κατέγραψε ο Ν. Μυστακίδης, αποτελεί πολύτιμο ντοκουμέντο για το έργο του Πατροκοσμά στη Βόρειο Ήπειρο.
Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η Δρόβιανη — όπως και ολόκληρη η Βόρειος Ήπειρος — υπέστη τις συνέπειες του κομμουνιστικού καθεστώτος του Ενβέρ Χότζα. Παρά την παραπλανητική ονομασία «Λαϊκή Δημοκρατία της Αλβανίας», το καθεστώς αυτό μετέτρεψε τη χώρα σε ένα στυγνό σταλινικό προτεκτοράτο, ασκώντας βία και διωγμούς εις βάρος των Ελλήνων της περιοχής.
Η Δρόβιανη, που κάποτε έσφυζε από ζωή και παιδεία, οδηγήθηκε στην αφάνεια. Τα σχολεία έκλεισαν, οι κάτοικοι διασκορπίστηκαν, και μόνο λίγοι γέροντες απέμειναν να κρατούν ζωντανή τη φλόγα της μνήμης.
Παρά τις αντιξοότητες, οι Δροβιανίτες σε κάθε εποχή αποδείχθηκαν ανθεκτικοί και δεμένοι με την πατρίδα τους. Είτε στη διασπορά είτε στην Ελλάδα, ποτέ δεν λησμόνησαν τις ρίζες τους. Υπάρχει πίστη και ελπίδα πως ο τόπος αυτός θα ξαναβρεί τη χαμένη του ζωντάνια, πως οι νέες γενιές θα γυρίσουν να χτίσουν ξανά την κληρονομιά των προγόνων τους.
Όπως έγραψε και ο καθηγητής Κ. Ι. Άμαντος,
«Ο Άγιος Κοσμάς είναι ένας από τους πρώτους που μαρτύρησαν για τον χριστιανικό ελληνισμό της Βορείου Ηπείρου».
Και όπως σημείωσε ο Δ. Σαλαμάγκας:
«Κανένας απ’ τους μεγάλους λογάδες δεν είχε τόσους αναγνώστες, όσες ψυχές αιχμαλώτισε με τα λόγια του ο Άγιος Κοσμάς, ο Πρώτος Δάσκαλος του Γένους».
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών