Δεκέμβριος ’90: Η εξέγερση των φοιτητών και η μεγάλη “αρπαγή” της αλλαγής

Τριανταπέντε χρόνια μετά τη φοιτητική εξέγερση του Δεκεμβρίου 1990, η Αλβανία συνεχίζει να επιστρέφει σε εκείνες τις ημέρες για να εξηγήσει το παρόν της. Γιατί όσο περνά ο χρόνος, τόσο πιο καθαρά φαίνεται ότι η μετάβαση δεν ήταν ούτε αυθόρμητη ούτε πλήρης· και ότι η νέα εποχή ξεκίνησε με βαριά σκιά από το παλιό καθεστώς.

Περίπου 300 φοιτητές βγήκαν από την φοιτητούπολη διεκδικώντας κάτι αδιανόητο για την εποχή: ελευθερίες, δημοκρατία, πλουραλισμό. Δεν ήταν ούτε κομματικοί μηχανισμοί ούτε σχεδιασμένες εξελίξεις: ήταν η πρώτη αυθεντική ρωγμή στο πανίσχυρο Κόμμα Εργασίας.
Αλλά όταν η ιστορία άρχισε να κινείται με ταχύτητα, η εξουσία κινήθηκε ακόμη πιο γρήγορα.

Λίγες ημέρες μετά τη συνάντηση φοιτητών–Ραμίζ Αλία το καθεστώς αποδέχθηκε τον πολιτικό πλουραλισμό. Όμως δεν παρέδωσε τον έλεγχο. Αντιθέτως, σύμφωνα με αρκετές δημόσιες μαρτυρίες πρωταγωνιστών της εποχής, άνοιξε ένα παρασκήνιο έντονης χειραγώγησης:

• ενεργοποίηση δικτύων της Σιγκουρίμι,
• πίεση σε στελέχη του Κόμματος Εργασίας να “καθοδηγήσουν” τη νέα αντιπολίτευση,
• προσπάθεια να αντικατασταθούν αυθεντικές φωνές με ελεγχόμενες.

Αυτές οι μαρτυρίες δεν ταυτίζονται όλες μεταξύ τους, αλλά συγκλίνουν σε μία ιδέα: το καθεστώς δεν ήθελε να χάσει τον έλεγχο της αλλαγής – ήθελε να την καθορίσει.

Εδώ αρχίζει το πιο έντονο κομμάτι της συζήτησης. Πολλοί από τους ίδιους τους πρωταγωνιστές της εποχής –Servet Pëllumbi, Ilir Demalia, Skënder Gjinushi, καθώς και πρώην στελέχη της κομματικής ιεραρχίας– έχουν περιγράψει τον Μπερίσα όχι ως φυσικό ηγέτη του κινήματος, αλλά ως πρόσωπο που εισήλθε από το παρασκήνιο στη νέα πολιτική σκηνή.
Άλλοι τον θεωρούν πρωταγωνιστή της αντιπολίτευσης από τα πρώτα βήματά της.
Όμως οι πιο αιχμηρές μαρτυρίες μιλούν για έναν άνθρωπο που βρέθηκε στην κορυφή όχι χάρη στους φοιτητές, αλλά χάρη σε μηχανισμούς της εποχής. Παραμένουν μαρτυρίες – όχι ιστορικά τεκμηριωμένες αποφάνσεις. Αλλά είναι μαρτυρίες που δεν έχουν ποτέ σιγήσει.
Και βέβαια υπάρχει και κάτι που δεν επιδέχεται αμφισβήτηση: ο ίδιος ο Μπερίσα, στα πρώτα του δημόσια λόγια, ευχαριστούσε τον Ramiz Alia “για το θάρρος και τη σοφία του” στη μετάβαση. Λόγια που σήμερα μοιάζουν ασυμβίβαστα με την εικόνα που επιδιώκει να προβάλει.

Για ένα μέρος των συμμετεχόντων του Δεκεμβρίου, το Δημοκρατικό Κόμμα του 1990 ήταν η υπόσχεση μιας άλλης Αλβανίας.
Για πολλούς από τους ίδιους, η σημερινή πραγματικότητα είναι απόδειξη ότι η υπόσχεση αυτή εκτροχιάστηκε.
Οι περισσότεροι από τους αρχικούς φοιτητές και ιδρυτές:

• έχουν αποχωρήσει,
• έχουν απομακρυνθεί,
• ή έχουν αποκλειστεί μέσα στα χρόνια.

Οι εσωτερικές συγκρούσεις, η απώλεια δημοκρατικών διαδικασιών και η επαναφορά παλιών πολιτικών μοτίβων έχουν γεμίσει το ΔΚ με μια αίσθηση επιστροφής στο παρελθόν – όχι στο μέλλον που έταζε.

Το φοιτητικό κίνημα ήταν αυθεντικό, τολμηρό, απαλλαγμένο από τη λογική των παρασκηνίων. Δεν ανήκε σε κανέναν πολιτικό· ανήκε σε μια ολόκληρη γενιά που ζητούσε να αναπνεύσει.
Το ζήτημα που τίθεται σήμερα, 35 χρόνια μετά, δεν είναι μόνο ποιος κέρδισε την πολιτική μάχη, αλλά ποιος κέρδισε τον έλεγχο της αλλαγής.
Και εκεί, η ιστορία –ακόμη και χωρίς να προσφέρει οριστικά συμπεράσματα– δείχνει ότι η μετάβαση της Αλβανίας δεν υπήρξε ποτέ μια ευθεία γραμμή. Ήταν και παραμένει ένα πεδίο σύγκρουσης ανάμεσα σε εκείνους που ζήτησαν ελευθερία και σε εκείνους που προσπάθησαν να την διαχειριστούν.

Διαβάστε ακόμη

* Αλβανία 1997:Η εξέγερση , η σύγκρουση βορρά-νότου και η λεηλασία των αποθηκών του Στρατού

* Τα άγνωστα πάθη του Αναστάσιου στην Αλβανία

* Οι αλβανικές «πυραμίδες» και η εξέγερση του 1997

👉 Εγγραφείτε στο κανάλι του Apenadi.Blogspot στο Youtube