Τα “Προσώπεια” της Δερβιτσάνης μέσα από μια γνήσια εθνική παράδοση

Το μπουλούκι με τα “Προσώπεια” τηςΔερβιτσάνης κατά την Αποκριά του 1926 στο γειτονικό χωριό της Καλογοραντζής.

Μέσα στην πληθώρα των ηθών και των εθίμων που περιβάλλει το βίο των Ελλήνων της Βορείου Ηπείρου, συναντάμε πολλά αρχέγονα στοιχεία, τα οποία αφομοιώνονται και εντάσσονται σταδιακά στην εγγύτερη ελληνική μας ιστορία.

Ας έρθουμε λοιπόν σε επαφή με τις Απόκριες, ουσιαστικά μια χριστιανική θρησκευτική ιερά παράδοση, η οποία λαογραφικά αφορά και μια σειρά αρχαιοελληνικών τελετουργικών τα οποία επί των ημερών μας έχουν χάσει την θρησκευτική τους διάσταση και αναβιώνουν ως ένδειξη μιας δυναμικής συνέχειας στο χώρο μας.

Η Δερβιτσάνη αποτελούσε ανέκαθεν το πολυπληθέστερο χωριό σε όλη την κοιλάδα του Δρίνου, πράγμα που συνεπάγεται με την έντονη παρουσία και συνδρομή της στα κοινά δρώμενα του τόπου.
Τα “Προσώπεια” αποτελούν ένα έθιμο το οποίο δίνει την ευκαιρία σε όλους, να συνυπάρξουν και να ψυχαγωγηθούν, κυρίως κατά την αρχή της άνοιξης.

Τα παλαιότερα χρόνια στο χωριό μας αναβίωναν μια σειρά από αποκριάτικα έθιμα, βασιζόμενα στα αρχαία χρόνια. Καταρχάς εκείνη την ημέρα κάθε οικογένεια έφτιαχνε πολλά γλυκά και αλμυρά εδέσματα, τα οποία ήταν κυρίως πίτες και γλυκά. Μαζεύονταν οι συγγενείς σε ένα σπίτι και ο αρχηγός της οικογένειας έπρεπε να κρατήσει ένα βρασμένο αυγό περασμένο σ’ ένα αδράχτι, με το στόμα του, περνώντας γρήγορα μπροστά από το στόμα του κάθε καλεσμένου χωρίς να προκληθεί κάποιο ατύχημα. Όποιος θα κατόρθωνε να αρπάξει το αυγό από εκείνον, αυτός και θεωρούνταν ο άξιος και ο τυχερός.

Επιπλέον, κατά το απόγευμα της Κυριακής των Απόκρεω, εμφανίζονταν και τα «Προσώπεια», τα οποία δεν ήταν τίποτε άλλο παρά μασκαρεμένοι ή μουντζουρωμένοι με κάρβουνα, άνθρωποι. Κατά την αρχαία ελληνική λέξη “προσωπείο” απαντάται και ο Δερβιτσιώτης ως “προσώπι”,(το) συμμετέχον, υποδυόμενος κάποιον άλλον. Μαζεύονταν όλοι στην πλατεία του χωριού, στο λεγόμενο “Νταμπόρι” και χόρευαν έναν παραδοσιακό χορό, το λεγόμενο «Γαϊτανάκι» και η γιορτή τους έκλεινε με το μεγάλο “Χορό του Νταμποργιού” (η παλιά πλατεία μας) γύρω από τη στια (φωτιά).

Την επόμενη ημέρα, (δηλαδή την Καθαρά Δευτέρα) συνέχιζε η διασκέδαση μέχρι αργά το απόγευμα, ξεκινώντας από το πρωί, με τα παιδιά να φτιάχνουν τα λεγόμενα “ανέμια” και να τρέχουν στο χωριό. Επίσης στη Δερβιτσάνη έρχονταν και οι λεγόμενοι “γύφτοι” (τσιγγάνοι) απ’ το Αργυρόκαστρο, οι οποίοι πωλούσαν ή αντάλλασσαν με διάφορα φαγώσιμα ήδη, διάφορα οικιακά σκεύη και αντικείμενα, φωνάζοντας:

“Πάρτε κόσκινους, πυκνάδες, κρισάρες! Πάρτε σαΐτες με πίτες”

Αυτό γινόταν διότι εκείνη την εποχή η νηστεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής, όπως διασώζουν οι γηραιότεροι, τηρούνταν αυστηρά από σχεδόν όλο το χωριό, εξαιρουμένων εκείνων που ασθενούσαν ή είχαν αδύναμη φυσική ιδιοσυγκρασία.


πηγές: Μαρτυρίες Δερβιτσιωτών

παράθεση από: dervitsani.gr