Το « ορφανό » κάστρο στο Φανάρι και τα μεγάλα μυστικά του

Του Λεωνίδα Παππά

Πριν από 2.500 χρόνια, ο τόπος που ορίζει ο σημερινός νομός των Αγ. Σαράντα, φαίνεται πως ήταν πυκνοκατοικημένος. Εκτός των τριών μεγάλων πόλεων, του Βουθρωτού, της Φοινίκης και του Αγχιασμού (Αγ. Σαράντα), η ευρύτερη περιοχή είναι διάσπαρτη με λείψανα κυκλώπειων τοίχων. Συνήθως σε μικρή απόσταση από τη θάλασσα όπως στο Μετόχι, στην Τσούκα, στο Δέμα, στο Φανάρι, στο Μουρσί, στο Λούκοβο κ.α αλλά και σε πιο απομακρυσμένα από τη θάλασσα μέρη, όπως στο Βαγκαλιάτι, στο Καρόκι (Παλιομονάστηρο) και τη Μάλτσανη.

Για τα τρία προαναφερθέντα αστικά κέντρα, υπάρχει κάποια φροντίδα, έγιναν μελέτες και κυκλοφορούν πολλές δημοσιεύσεις. Σε όλα τα υπόλοιπα, το ανθρώπινο χέρι δεν τα προσέγγιζε ποτέ ευλαβικά ως απομεινάρια των προγόνων του. Αφαίρεσε τις πέτρες (αυτές που μπορούσε) για να χτίσει κάτι άλλο, έσκαψε στα θέμελα τους μήπως βρει καμία λίρα ή ακόμα στάβλισε το βιό του. Η μόνη κρατική μέριμνα των αρχαιολογικών υπηρεσιών της Αλβανίας ήταν να τα εντάξει σε κάποιον κατάλογο μνημείων.

Το τείχος του Φαναριού δεν το είχα δει ποτέ παρόλο που είναι σχετικά κοντά και εντός του οικισμό.

Χρειάστηκαν δυο μέρες και κάποια μεροκάματα για να εντοπίσουμε, γιατί τα είχε κρύψει η έντονη βλάστηση. Πριν από κάποια χρόνια και πάλι με ιδιωτική πρωτοβουλία του κοινοτάρχη Δημήτρη Φράγκου είχαν γίνει κάποιες εργασίες καθαρισμού με σκοπό την προστασία, ανάδειξη και την αξιοποίηση του αλλά δεν υπήρχε κανένα ενδιαφέρον από τους αρμόδιους φορείς.

Η μόνη αναφορά στην αλβανική βιβλιογραφία είναι αυτή του ιστορικού Dhimosten Budina στο βιβλίο «Harta arkeologjike e Bregdetit Jon dhe e pellgut të Delvinës» (1971). Ο ίδιος μάλλον δεν επισκέφτηκε το μνημείο αλλά επικαλούμενος δημοσίευμα του μεγάλου Άγγλου ιστορικού N. G. L. Hammond αρκείται στην περιγραφή των διαστάσεων του τείχους που έχει μήκος 30μ και πλάτος 3.50 m, του μεγέθους των λίθων που φτάνουν τα 2.30m και την εκτίμηση της χρονολογίας 3ο -4ο π.χ. αιώνα.

ΘΑ ΜΠΟΡΟΥΣΕ ΝΑ ΗΤΑΝ Η ΠΟΛΗ ΤΗΣ ΜΑΙΑΔΡΊΑΣ;
Ο Βασίλειος Κυράνης που κατάγεται από το διπλανό χωριό Κανούργιο, στον πρώτο τόμο της σειράς «ΕΛΛΗΝΟ-ΗΠΕΙΡΩΤΙΚΑ» (σελ. 333-334, Βοστόνη 1990), ισχυρίζεται σχεδόν με βεβαιότητα πως τα τείχη αυτά αποτελούν μέρος της Μαιανδρίας. Την ηπειρωτική αυτή πόλη αναφέρει ο Ρωμαίος συγγραφέας Πλίνιος ο οποίος έζησε τον 1ο μ.χ. αιώνα. Είναι μία πόλη όπου η αρχαιολόγοι δεν ταυτοποίησαν ακόμα αλλά ο κ. Κυράνης παραθέτει αξιόλογα επιχειρήματα, ισχυριζόμενος πως ανάλογη εκτίμηση κάνει και ο Άγγλος ιστορικός Hammond.

ΠΟΛΗ Η ΑΠΛΏΣ ΛΑΤΟΜΕΙΟ ΤΟΥ ΒΟΥΘΡΩΤΟΥ;
Κατά τη διάρκεια των εργασιών καθαρισμού που έγινε με ιδιωτική πρωτοβουλία του γράφοντος και του τοπογράφου Στέφανου Μάρτου, παρατηρήσαμε κάποια στοιχεία που οδηγούν σε μία ανατρεπτική – εντυπωσιακή εκτίμηση:
Δεν πρόκειται για κάποια πόλη, ούτε για κάποιο οχύρωμα αλλά για το λατομείο που τροφοδοτούσε το Βουθρωτό.

Στοιχεία που συνηγορούν σε αυτή την άποψη:
1.Εκτός τους τοίχους, δεν υπάρχει κανένα άλλο εύρημα-ίχνος που να μαρτυρά την ύπαρξη κατοικημένης πόλης.

2.Πίσω από το τείχος ακολουθεί μια μεγάλη βραχώδεις πλαγιά που ακολουθεί τα «νερά» του ασβεστόλιθου με κλίση 25-30%. Η πλαγιά αυτή δεν είναι φυσική, φαίνεται ξεκάθαρα ότι έχουν εξορυχτεί μεγάλες πέτρες. Μάλιστα υπάρχουν και κάποια βράχια που βγήκαν από το νταμάρι αλλά είναι παρατημένα.

3.Ο λόφος κατεβαίνει με την ίδια κλίση και στο σημείο που συναντάει τον κάμπο, υπάρχει ένα ποταμάκι που η ντόπιοι το ονομάζουν Πόβλα2 (ή Παύλα2) που καταλήγει στη λίμνη του Βουθρωτού. Με πλωτά μέσα, η μεταφορά αυτών των βράχων θα ήταν εύκολη προς την αρχαία πόλη. Πολύ πιο εύκολη από το χωριό Σκάλα που ισχυρίζονται κάποιοι αρχαιολόγοι πως ήταν το λατομείο του Βουρωτού.

4.Ο κατήφορος προς το ποτάμι είναι διάσπαρτος με βράχια που εξορύχτηκαν από το λατομείο. Μοιάζει απίθανο να κατρακύλησαν από κάποιο σεισμό. Το πιθανότερο είναι πως «κόλλησαν» ή να «εκτροχιάστηκαν» κατά τη μεταφορά προς το ποτάμι.

Όπως αναφέρω πάντα σε ανάλογες δημοσιεύσεις τα κείμενα αυτά, δεν διεκδικούν επιστημονική εγκυρότητα. Είναι συμπεράσματα προσωπικά που έχουν σκοπώ να κεντρίσουν το ενδιαφέρων σπουδαστών του τόπου μας και όχι μόνο.

* Ο Λεωνίδας Παππάς είναι Πολιτικός Μηχανικός και έχει διατελέσει Γενικός Πρόεδρος της ΔΕΕΕΜ ΟΜΟΝΟΙΑ.

Διαβάστε ακόμη:

* Το εγκαταλελειμμένο ανώνυμο βυζαντινό μοναστήρι στο Τσιφλίκι

* Άγιοι Σαράντα: Το μοναστήρι που έδωσε το όνομα στην πόλη

* Η εξέγερση ενός ελληνικού μειονοτικού χωριού εναντίον του καθεστώτος Χότζα

👉Πατήστε εγγραφή στο κανάλι μας, στο youtube, για να βλέπετε πρώτοι τα βίντεο μας