Γράφει ο Στέλιος Φενέκος
Διαβάζοντας κάποιος τον τίτλο θα θεωρεί ότι το άρθρο αφορά κάποια ιστορία επιστημονικής φαντασίας.
Όμως ούτε ουτοπικός είναι ο τίτλος ούτε επιστημονικής φαντασίας αφήγημα είναι.
Αφορά τον ρεαλιστή άνθρωπο που έχει αυτογνωσία, επιδιώκει την ενημέρωσή και την καλή πληροφόρησή του δεν έχει παρωπίδες, δεν εθελοτυφλεί, δεν έχει προκαταλήψεις και δεν είναι δογματικός, αρνείται τα στερεότυπα, ερευνά και μαθαίνει.
Καθαρά γνωσιακή διαδικασία όχι μόνο για το τι συμβαίνει σήμερα, αλλά πως εξελίσσεται το συνεχές του παρελθόντος, του παρόντος και του πιθανού μέλλοντος.
Και για να μπορεί να έχει αντίληψη αυτού του συνεχούς και των επιπτώσεων πράξης οπωσδήποτε είναι αναγκαίο να σκέφτεται προνοητικά. Να μπορεί να αντιληφθεί τις τάσεις και τις ροές του συνεχούς αυτού, ώστε να δρα με προβλεπτικότητα, προκειμένου όχι μόνο να αντιληφθεί τις επερχόμενες μελλοντικές εξελίξεις αλλά και να τις κατευθύνει εν πολλοίς λόγω των έγκαιρων και προνοητικών δράσεων του.
Πολλοί άνθρωποι σκέφτονται έτσι, αλλά συνήθως το κάνουν σε σχέση με ένα μόνο σκοπό, είτε αποσπασματικά χωρίς συνέχεια και συνέπεια. Π.χ. όταν κάποιος ερευνά την αγορά εργασίας και πως αυτή θα εξελιχθεί με πολλές πιθανότητες στον εγγύς μέλλον, και αποφασίζει να σπουδάσει στο συγκεκριμένο αυτό πεδίο ή σε κάποιο συναφές, στην ουσία αυτό κάνει: Προβλέπει με στοιχεία όμως τις πιθανές μελλοντικές εργασιακές ανάγκες και προετοιμάζει τον εαυτό του γι’ αυτές.
Σε κάποιο βαθμό μπορεί και να τις προκαθορίζει δημιουργώντας τάση υλοποίησή τους. Π.χ. εάν υπάρχουν πληροφορικάριοι στην αγορά εργασίας, τότε πολλές εταιρείες πληροφορικής θα σπεύσουν να το εκμεταλλευθούν με επενδύσεις στον τομέα.
Εάν τώρα κάποιος αντιληφθεί την έννοια της προνοητικότητας στους σκοπούς που θέτει, έχοντας εποπτεία του αδιάλειπτου συνεχούς παρελθόντος-παρόντος και εγγύς μέλλοντος, έχοντας κατανοήσει τις παραμέτρους της προνοητικότητας, πως λειτουργούν οι μεταβλητές, τις απαιτήσεις και την μέθοδο, τότε πραγματικά μπορεί να είναι ο άνθρωπος από το μέλλον.
Έχουμε πολλά τέτοια λαμπρά παραδείγματα τόσο στην επιστήμη, όσο και στην πολιτική, στην στρατηγική και εν πολλοίς στην επιχειρηματικότητα.
Όμως οι δράσεις που έρχονται με προνοητικότητα να ανταποκριθούν στις εξελίξεις του μέλλοντος, ενέχουν ένα μεγάλο βαθμό ρίσκου. Και οπωσδήποτε χρειάζονται όχι μόνο την λειτουργία ολοκληρωμένων γνωσιακών διαδικασιών, αλλά και στρατηγικά αποθέματα πόρων (μέσα και ικανότητες) που αν δεν υπάρχουν άμεσα θα πρέπει να αποκτηθούν έγκαιρα ως προς τις επερχόμενες εξελίξεις .
Θα πρέπει να γνωρίζουμε ότι το ρίσκο σε μία συγκεκριμένη δράση για να έχουμε το επιθυμητό αποτέλεσμα, δεν είναι μία σταθερή παράμετρος. Αντιθέτως, είναι μία μεταβλητή που μειώνεται για την ίδια δράση, όταν υπάρχουν είτε αποκτώνται μέσα και ικανότητες και αυξάνεται όταν αυτά δεν υπάρχουν ή είναι ασταθή, αβέβαια και περιορισμένα.
Σε όλη την επαγγελματική μου εμπειρία μάλιστα, διαπίστωνα πάντα την σύγκρουση μεταξύ αυτών που ήθελαν να αναλάβουν προληπτικές δράσεις προνοώντας/βλέποντας το επερχόμενο/στοχαζόμενοι το μέλλον, έναντι αυτών που λόγω αδυναμίας να διαχειρισθούν το ρίσκο της προληπτικής δράσης, ήθελαν να συντηρούν το status quo νοιώθοντας μεγαλύτερη ασφάλεια έτσι και ως εκ τούτου να δρουν μόνο όταν τα επίφοβα γεγονότα συνέβαιναν και οι δυσμενείς επιπτώσεις χτυπούσαν την πόρτα, δύσκολα όμως τότε διαχειριζόμενες.
Παρά το γεγονός ότι θα περίμενε κάποιος να δει μεγαλύτερη προνοητικότητα/οραματισμό ιδίως στις πολιτικές δράσεις, εν τούτοις οι διαπιστωτικές σκέψεις και οι αντιδραστικές ενέργειες κυριαρχούν κατά κόρον, με αποτέλεσμα να στενεύουν ασφυκτικά τα περιθώρια έγκαιρης αντίδρασης αλλά κυρίως αδυναμίας πρωτοβουλιών και προετοιμασίας καλύτερης ένταξης και αξιοποίησης του "μέλλοντος" .
Παραθέτω στην συνέχεια μία συνοπτική λίστα με τα "κορυφαία χαρακτηριστικά" ενός προοδευτικού στοχαστή/οραματιστή, από τα οποία όλοι μπορούμε να μάθουμε και να διδαχθούμε και οπωσδήποτε να αξιολογήσουμε με κριτική σκέψη στην ζωή μας.
Η ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΟΥ ΑΠΟ ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ
1. ΘΕΜΕΛΙΩΝΕΤΑΙ ΣΤΟ ΣΥΝΕΧΕΣ ΠΑΡΕΛΘΟΝ – ΠΑΡΟΝ – ΜΕΛΛΟΝ
Ονομάζεται μελλοντική σκέψη επειδή το επίκεντρο της προσοχής είναι πάντα μπροστά στο μέλλον (και φυσικά ως προς την συνάφεια του με το παρόν έργο) και σίγουρα όχι προσκολλημένη στείρα στο παρελθόν.
Οι μελλοντικοί στοχαστές δεν κολλάνε ανελαστικά στο παρελθόν σε γεγονότα που συνέβησαν είτε θα μπορούσαν να συμβούν. Ό, τι συνέβη ή θα μπορούσε να συμβεί, το λαμβάνουν φυσικά υπ’ όψη, έχει διδακτικό θεμελιακό χαρακτήρα αλλά μετά συνεχίζουν να περπατούν, δεν ταυτίζονται με αυτό και δεν το αναπαράγουν ανελαστικά.
Δεν μεταφέρουν άχρηστες αποσκευές μαζί τους. Και οπωσδήποτε οι πιθανές αντιξοότητες δεν τους σταματούν στο να κοιτάνε μπροστά.
2. ΒΛΕΠΕΙ ΤΗΝ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΔΡΑ ΑΝΑΛΟΓΩΣ
Ένα πολύ σημαντικό χαρακτηριστικό ενός προοδευτικού στοχαστή είναι ότι είναι πολύ καλός στο να συνδέει τα στοιχεία του παζλ μεταξύ τους και να βλέπει τη μεγαλύτερη εικόνα. Δεν αναλώνεται περιοριστικά με τα κομμάτια που ρίχνει συνεχώς η ζωή.
Βλέπει πάντα όλα τα επί μέρους κομμάτια ως συνιστώσες μιας μεγάλης εικόνας, στο πλαίσιο του συνόλου. Έχει την ικανότητα να υφαίνει το νήμα της εξέλιξης, να αντιλαμβάνεται τις παραμέτρους και τις μεταβλητές και να εργάζεται επιδιώκοντας να συνδιαμορφώσει την μεγάλη εικόνα. Αυτό τους δίνει όραμα και πεποίθηση.
3. ΒΑΣΙΖΕΤΑΙ ΣΤΗΝ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗ – ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΚΑΙ ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ
Οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν την προδιάθεση να είναι είτε κυρίως αναλυτικοί είτε κυρίως δημιουργικοί.
Οι αναλυτικοί άνθρωποι είναι καλοί στο να τεμαχίζουν και να κατηγοριοποιούν τα πράγματα σε μικρότερες μονάδες κατανόησης αλλά και να μεγεθύνουν τις λεπτομέρειες.
Οι δημιουργικοί άνθρωποι, από την άλλη πλευρά, είναι καλοί στη σύνθεση των επί μέρους πραγμάτων και στο να δημιουργούν μια νέα εικόνα ή ευρύτερο νόημα από αυτά.
Οι μελλοντικοί στοχαστές είναι άνθρωποι που, είτε φυσικά είτε από συνήθεια, καταφέρνουν να διατηρούν μια καλή ισορροπία μεταξύ αυτών των δύο προσεγγίσεων. Μπορούν, για παράδειγμα, να δουν τις τάσεις ή να αισθανθούν το πνεύμα της εποχής επειδή είναι καλοί στο να αναλύουν αρχικά τις διαδικασίες που βασίζονται στην αλλαγή και να ενώνουν μετά τα κομβικά σημεία στη γραμμή τάσεων που επεκτείνονται στο μέλλον.
Οι περισσότεροι οραματιστές είχαν αυτή την εξαιρετική ικανότητα που τους διευκολύνει να δουν τις τάσεις και τις μελλοντικές κατευθύνσεις και να δράσουν κατάλληλα προς αυτήν την κατεύθυνση.
4. ΔΙΑΤΗΡΕΙ ΣΤΑΘΕΡΟ ΤΟ ΟΡΑΜΑ
Οι περισσότεροι προοδευτικοί στοχαστές στην ανθρώπινη ιστορία, που έχουν καταγραφεί ως οραματιστές, όπως υποδηλώνει η λέξη είχαν ένα όραμα που τους έκανε να κοιτάζουν μπροστά για το μέλλον και μπροστά από την εποχή τους. Το να έχουν ένα σταθερό όραμα για το τι ήθελαν να επιτύχουν ή ποιες αλλαγές ήθελαν να δουν στον κόσμο, όχι μόνο τους έδωσε κίνητρο αλλά και την πεποίθηση να συνεχίσουν να κινούνται ακόμη και όταν ο κόσμος φαίνεται να αρνείται να ακολουθήσει και να υποστηρίξει το όραμα.
Χωρίς σταθερότητα στο όραμα, γινόμαστε επιρρεπείς στο να το αποδυναμώσουμε, να το υποβαθμίσουμε, και να το σταματήσουμε ακόμη όταν θα εμφανισθούν τα πρώτα σημαντικά εμπόδια, αναποδιές ή αποτυχίες.
Η ρεαλιστική κριτική αξιολόγηση του σήμερα είναι βέβαια ζητούμενο από τους συμμετέχοντες και παράγων σταθερότητας του οράματος.
5. ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΕΤΑΙ ΑΛΛΑ ΔΕΝ ΕΓΚΛΩΒΙΖΕΤΑΙ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΥΜΒΑΤΙΚΗ ΣΚΕΨΗ
Το χαρακτηριστικό γνώρισμα ενός προοδευτικού στοχαστή είναι ότι αν και αντιλαμβάνεται την συμβατική σκέψη- που χαρακτηρίζεται ως τελματώδης ρεαλισμός από πολλούς- (αλλιώς το όραμά του θα είναι ασπόνδυλο, δεν θα εδράζεται πουθενά), σκέφτεται διαφορετικά, λειτουργεί διαφορετικά και ανταποκρίνεται διαφορετικά σε κοινές καταστάσεις ζωής. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο κάποιος που σκέφτεται εντελώς έξω από το κουτί συχνά σπάει τις προκαταλήψεις και τα στερεότυπα και κινείται εκτός της κοινοτοπίας και των ανασταλτικών συνηθειών της εποχής ή του πολιτισμού του. Το να είσαι προοδευτικός στοχαστής σημαίνει απαραίτητα ότι έχεις την κριτική ικανότητα για το πότε και πως μπορείς να υπερβείς την συμβατική σκέψη και τους ανασταλτικούς κοινότοπους κανόνες συμπεριφοράς, αμφισβητώντας τεκμηριωμένα όλα αυτά που θεωρούνται δεδομένα, καθίστανται όμως στείρα και ανασταλτικά στην ανάγκη για βελτίωση και πρόοδο.
6. ΕΠΙΜΟΝΗ
Οι περισσότεροι οραματιστές και στοχαστές έχουν άλλο ένα ισχυρό όπλο στο οπλοστάσιό τους-την επιμονή. Επιμένουν και δεν ολιγωρούν μπροστά σε δυσκολίες, κακουχίες, προκαταλήψεις, αποτυχίες και μερικές φορές - καταστροφές γι’ αυτούς στην προσπάθεια να φέρουν το νέο, το καλύτερο, την καινοτομία και την πρόοδο. Έχουν όμως ισχυρή βούληση για να αποκτήσουν τους αναγκαίους πόρους και ικανότητες ώστε να ξαναστηθούν όρθιοι στα πόδια τους, κάθε φορά που γκρεμίζονται. Η θέλησή τους αυτή, πέραν των ικανοτήτων, υποστηρίζεται από την ισχυρή πεποίθησή τους ότι με τη συμπεριφορά τους και την στάση τους αυτή, τροφοδοτούν το όραμα και την προοπτική του για ευρύτερη αποδοχή και κοινωνική συναίνεση.
7. ΑΝΟΙΧΤΟ ΜΥΑΛΟ ΣΤΙΣ ΝΕΕΣ ΙΔΕΕΣ ΧΩΡΙΣ ΣΤΕΓΑΝΑ
Το να είσαι προνοητικός και μελλοντικός στοχαστής σημαίνει να έχεις ανοιχτό μυαλό και ανοιχτό μυαλό σημαίνει, μεταξύ άλλων, να είσαι δεκτικός σε νέες ιδέες χωρίς προσχήματα και στεγανά, να έχεις την θέληση και την ικανότητα να αναθεωρήσεις παλιές ιδέες ακόμη και όταν έρχονται σε σύγκρουση με τα προφανή, να βελτιώσεις και να διορθώσεις όλα όσα νομίζουμε ότι γνωρίζουμε, ακόμη και τις εγγραφές της κουλτούρα μας, την οποία συνήθως αποδεχόμαστε ασυνείδητα ως κάτι φυσιολογικό και δυσμετάβλητο.
Το να είσαι μελλοντικός στοχαστής και ανοιχτόμυαλος σημαίνει να πηγαίνεις ενάντια στη φυσική μας τάση να είμαστε επιφυλακτικοί στο καινούριο που μας βγάζει από τις συνήθειες και το «κανονικό», γεγονός που μας κάνει να είμαστε συντηρητικοί και να διατηρούμε το status quo στο περιβάλλον μας. Ο μελλοντικός στοχαστής δεν παρασύρεται από την άνεση, το εύλογο βόλεμα της εγκαθιδρυμένης τάξης και κανονικότητας (πολλές φορές επί τη βάσει του “μην θίγεις τα κακώς ευ κείμενα”). Θα αμφισβητεί πάντα την καθεστηκυία κατάσταση έναντι μίας νέας πληρέστερης, καλύτερης, θα αναζητάει συνέχεια νέα γνώση. Θα την συγκρίνει πάντα με την συμβατική σοφία και την σταθερότητα την οποία εγγυάται μεν η συμβατική σοφία, αλλά ταυτόχρονα καθηλώνει μέχρι θανάτου την εξέλιξη και την πρόοδο καθυστερώντας εγωϊστικά να δράσει προνοητικά.
8. ΑΝΑΛΗΨΗ ΕΥΘΥΝΗΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΛΛΑΓΕΣ
Δεδομένου ότι το να είσαι προνοητικός στοχαστής συνεπάγεται απομάκρυνση από το υπόλοιπο πλήθος, έχεις την τάση πολλές φορές να υποτιμάς την σοβαρότητα των επιπτώσεων των προνοητικών δράσεων σου σήμερα στο σύστημα/υποσύστημα που ζεις και κινείσαι και γενικότερα στην κοινωνία.
Το αίσθημα μεγαλύτερης ευθύνης για τις προτάσεις και τις δράσεις σου καλλιεργείται με την πάροδο του χρόνου, πολλές φορές οδυνηρά όταν αυτές έχουν καταστροφικά αποτελέσματα σε άλλους. Ο καθένας από εμάς έχει τη δύναμη και την ευθύνη να αξιολογεί τις προνοητικές πράξεις του και τις αλλαγές που επιφέρουν αυτές σήμερα αλλά και ως προς τις δυνητικές επιπτώσεις σε άλλους.
Όμως πάντα θα υπάρχει σύγκρουση μεταξύ της ευθύνης για τις δυνητικές επιπτώσεις των προνοητικών δράσεων και της επιταγής για αλλαγές και πρόοδο. Όμως οι οραματιστές που πρωτοστατούν στις αλλαγές, στο νέο στην καινοτομία δεν μπορεί να αναστείλουν τις δράσεις τους λόγω υπερβολικής ανάληψης αυτής της ευθύνης, αν και μπορεί σε πολλούς το κινητρό τους να βασίζεται στην προσωπική ευθύνη που νοιώθουν να ενεργήσουν και να κάνουν τον κόσμο καλύτερο.
Δεν ορρωδούν όμως υπό το βάρος αυτών των ευθυνών που προσπαθούν να τις εξισορροπήσουν, κάποιο με αυτογνωσία και ρεαλισμό κάποιοι άλλοι συνειδητά ή ασυνείδητα με προσχηματική ορθολογικοποίηση.
Πάντα θα υπάρχει ο κίνδυνος να μην αναγνωρίσουμε με επάρκεια τον βαθμό εξισορρόπησης της ευθύνης αυτής στο μυαλό κάθε ενεργητικού οραματιστή που προσπαθεί να αλλάξει τον κόσμο.
Και αυτός είναι ο μεγαλύτερος κίνδυνος για κάθε προσπάθεια αλλαγής όσον αφορά την εμπιστοσύνη και την υποστήριξη που θα δώσουμε ως άτομα και ως κοινωνίας σε αυτόν, ακολουθώντας τον και ενισχύοντας το όραμά του για αλλαγή.
Γιατί...
- ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ ΔΕΝ ΣΗΜΑΙΝΟΥΝ ΠΡΟΟΔΟ
- ΟΥΤΕ ΟΛΟΙ ΟΙ ΠΡΟΝΟΗΤΙΚΟΙ ΕΠΙΔΙΩΚΟΥΝ ΤΗΝ ΠΡΟΟΔΟ
- ΟΥΤΕ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΣΚΕΠΤΟΝΤΑΙ ΓΙΑ ΤΙΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ΤΟΥΣ
- ΚΑΙ ΟΥΤΕ ΟΛΟΙ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ ΤΙΣ ΕΥΘΥΝΕΣ ΤΟΥΣ ΓΙΑ ΑΥΤΕΣ ΕΑΝ ΑΠΟΔΕΙΧΘΟΥΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΙΚΕΣ
Γι αυτό κάθε συμμετοχή μας σε προνοητικές δράσεις που προλαμβάνουν είτε φέρνουν το νέο, την καινοτομία, την πρόοδο, απαιτούν και τα τρία:
α) Ένα βαθμό ρίσκου για την διαχείριση μελλοντικών δυσμενών καταστάσεων, αλλά και για την ανατροπή/αλλαγή του κατεστημένου (σκέψης – κατάστασης – καθεστώτος – συνήθειας - εθίμου κλπ).
β) Ένα βαθμό κριτικής σκέψης επί της αποτελεσματικότητας των ιδεών και των προληπτικών ενεργειών.
γ) Αλλά και ένα βαθμό αναγνώρισης των ικανοτήτων και της υπευθυνότητας προνοητικών/ οραματιστών/ και πρωτοστατούντων στις προληπτικές δράσεις και τις μεγάλες αλλαγές που προτείνουν και ενεργούν δυναμικά για να επιφέρουν!
Οι ηγέτες σήμερα, ανεξάρτητα από το πεδίο δράσης τους, πρέπει να βελτιώσουν την ικανότητά τους να κοιτούν, να σκέφτονται και να ενεργούν πέρα από τον ορατό ορίζοντα.
Γιατί “το μέλλον” έρχεται πιο γρήγορα από ποτέ.....αλλά και οι επιπτώσεις της μη προνοητικότητας και της εξ αυτής αδράνειας.
Και χρειαζόμαστε τους "ανθρώπους από το μέλλον" για να ηγηθούν
Σχετικές Δημοσιεύσεις
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών