Μαρία Σπετσαρία Λαμποβιτιάδη

Στη Φώτο αριστερά: H Μαρία με τον μοναχογιό της, τον Γιώργο!
Στη Φώτο δεξιά: Με τον σύζυγό της, τον Γρηγόρη Λαμποβιτιάδη!


Γράφει ο Τηλέμαχος Λαχανάς

Πόσοι γνωρίζουν τι της χρωστάει το Έθνος αυτής της μαρτυρικής οικογένειας; Ολίγοι, καθώς μέχρι σήμερα, στερείται τιμητικής διάκρισης στο πάνθεο των «αθανάτων» της Ελλάδας, αν και μετά από 30 (και) χρόνια, στερείται και εκ μέρους της πολιτικής μας εκπροσώπησης!
Στερείται τιμητική διάκριση μια μαρτυρική οικογένεια, την οποία το πρώην δικτατορικό καθεστώς, όντας στα πρώτα του βήματά, την κατασπάραξε. Την αδίκησε όμως και το ίδιο το Έθνος της, η Ελλάδα, καθώς της καταχώνιασε την προσφορά της, κυρίως για την περίοδο του ελληνο-ιταλικού πολέμου. Άλλο αν μετά από 30 (και) χρόνια, μετά την κατάρρευση του δικτατορικού καθεστώτος, δεν δικαιολογείται ούτε η αδιαφορία της βορειοηπειρωτικής Κοινότητας, καθώς αυτή η μαρτυρική οικογένεια καταδικάστηκε για τον επίμονο αγώνα της, περί επίλυσης του βορειοηπειρωτικού.

Μια «ηρωίδα μάνα», καθώς περί «ηρωίδας» πρόκειται! Μετά την συνθηκολόγηση με τους Γερμανούς και την υποχώρηση του ελληνικού στρατού από τα πάτρια εδάφη, παρέμεινε στο Αργυρόκαστρο, δίπλα στον σύζυγό της, ενώνοντας στα πιστεύω του και τα δικά της πιστεύω! Πίστευαν ότι αδίκως είχαν ξεκόψει την Βόρειο Ήπειρο, από τον φυσικό κορμό της! Πίστευαν σε ένα ανεκπλήρωτο επιχείρημα, καθώς μετά την υποχώρηση του ελληνικού στρατού, οι περιοχές μας βρέθηκαν υπό διπλή κατοχή. Από την μια οι δυο συγκρουόμενες αλβανικές παρατάξεις, το «Εθνικό Μέτωπο» και το «Ε.Α.Μ.» Αλβανίας, και από την άλλη η Κοινότητάς μας υπό το σαράκι του διχασμού! Η Ελλάδα, αν και μας χρωστάει πολλά, το μόνο που νοιώθει ανακούφιση είναι να συνεχίζει να μας αδικεί, καθώς και το σαράκι του διχασμού έχει τις ρίζες μέσα της! 

Ποια η καταγωγή αυτής της «ηρωίδας» μάνας; Είχε γεννηθεί το 1926 στους Αμπελόκηπους της Αθήνας, από οικογένεια που κατάγονταν από τον Μύτικα Αιτωλοακαρνανίας.
Είχε γεννηθεί στους Αμπελόκηπους της Αθήνας! Σε ποια οδό όμως, σε ποια πολυκατοικία, ποιες οι γειτόνισσες και οι φίλες της, σε ποιο σχολείο πήγαινε και ποιες οι συμμαθήτριές της, σε ποια εκκλησία εκκλησιάζονταν;

Προσπαθώ να την φανταστώ πως περπατούσε, πως έτρεχε, πως συνομιλούσε και πως γελούσε, επίσης στην σχολή που διδάχτηκε να χειρίζεται ασυρμάτους! Προσπαθώ, αλλά ο μόνος που θα με διευκόλυνε, ο μοναχογιός της ο Γιώργος, άφησε τα εγκόσμια, στα 72 του! Δε μπορώ μόνος μου, καθώς όλα μπερδεύονται στην μνήμη μου! Το όχι του Μεταξά και ο πόλεμος του 40, η προέλαση του ελληνικού στρατού στα πάτρια εδάφη και η απελευθέρωση της Βορείου Ηπείρου, η αποχώρηση του ελληνικού στρατού και οι κακουχίες στα χωριά μας, η πείνα και ο θάνατος που παραμόνευαν κάθε φτωχόσπιτο, όλα μπερδεμένα! Και όταν οι παππούδες μας προσπάθησαν να ξεδιαλύνουν τα μπερδέματα, αυτό το σαράκι στην ιδιαίτερη πατρίδα μας, όπως ανέφερα και πιο πάνω, θέριζε με τα σύνεργα του θανάτου.
Η αριστερή παράταξη, μυημένη στην Μαρξιστική-Λενινιστική ιδεολογία, τάχτηκε στο πλευρό των αλβανών κομμουνιστών του Ε.Α.Μ., ενώ η παράταξη εκείνων που (ανοργάνωτοι μεν) θυσίαζαν τα πιστεύω τους για την επίλυση του βορειοηπειρωτικού, βρέθηκε στο στόχαστρο μιας ακατονόμαστης ταξικής πάλης, όπου οι οπαδοί της το πλήρωσαν πολύ ακριβά.

Οι νέοι δυνάστες, μειονοτικοί μεν, πιστεύοντας ότι η παγκοσμιοποίηση θα έλυνε και το πρόβλημα της βορειοηπειρωτικής Κοινότητας, έπεσαν σαν τα αγρίμια στους αγνούς πατριώτες συντοπίτες τους που είχαν άλλη αντίληψη, εφάρμοσαν το δόγμα της δικτατορίας του προλεταριάτου! Συλλήψεις, βασανιστήρια, δίκες με ψευτομάρτυρες και καταδίκες εις θάνατον, μεσονύκτιες ενταφιάσεις, χωρίς να αφήνουν ίχνη, εξορίες κ.λ.π. έχτισαν το μέλλον τους και των οικογενειών τους, πάνω στα παραμορφωμένα κορμιά και τις πολυβασανισμένες οικογένειες, των δήθεν «εχθρών» του συστήματος. Αυτό συνέβη και στην Μαρία Σπετσαρία Λαμποβιτιάδη!
Την ίδια μέρα που το στημένο δικαστήριο αποφάσισε την εκτέλεση του άντρα της, η τελευταία φορά που η Μαρία (όντας με τον γιο της αγκαλιά) παρόν στο δικαστήριο, έβλεπε τον άντρα της ζωντανό νεκρό, την ίδια μέρα λοιπόν, μαζί με τον 3χρονο γιο της, οδηγήθηκε εξορία στην κωμόπολη της Μεμαλίας, πόλη κτισμένη δίπλα στο ορυχείο του πετροκάρβουνου. Άγνωστη η περιοχή, Τόσκηδες και Λιάπηδες οι κάτοικοι, από ιστορικές μνήμες λαός εχθρικός! Μάλιστα εχθρικός και απέναντι στην Μαρία και το μωρό της, λες και αυτοί τους είχαν κάνει κακό, λες και αυτοί ήταν ο κίνδυνος για τη χώρα τους!

Εξορία λοιπόν σε εχθρικό περιβάλλον, χωρίς να γνώριζε τη γλώσσα τους, έχοντας όμως και άλλα μέτωπα ανοιχτά! Την πείνα, την μοναξιά, το κρύο κ.λ.π., ανοιχτό μέτωπο και με τους δήμιους της δικτατορίας, καθώς ήξερε ότι δεν θα εφησύχαζαν μέχρι να ανακάλυπταν ποιοι ήταν οι συνεργάτες του άντρα της! Προς τι όλο αυτό το μίσος από συντοπίτες του άντρα της; Γιατί διψούσαν να πιούν αίμα από τα αδέρφια τους; Εξίσωση που κανένας δεν τόλμησε να την θέση προς επίλυση!
Ανοιχτό μέτωπο λοιπόν με τους νέους δυνάστες! Δε χρειάστηκε πολύς καιρός για να δραστηριοποιηθούν, καθώς βρέθηκε ο κατάλληλος άνθρωπος, στον οποίο εμπιστεύτηκαν την παγίδευση της Μαρίας! Ένας οδηγός από χωριό του Δελβίνου, ο οποίος μετέφερε μεν πετροκάρβουνο, από την Μεμαλία στους Αγίους Σαράντα, αλλά ήταν και χαφιές της ασφάλειας!

Οπότε μια τυχαία συνάντηση στο εστιατόριο του ορυχείου, μια καλημέρα (δήθεν) με επιφύλαξη, πότε κανένα καρβέλι, πότε λίγο γάλα, κανένα αυγό, κανένα όσπριο ή λαχανικό κ.λ.π., η παγίδα στήθηκε, καθώς η Μαρία πείστηκε ότι ο οδηγός ήταν καλόψυχος. Ποιος δεν θα έπεφτε σε τέτοια καλοστημένη παγίδα, όταν σε πλησιάζει άνθρωπος που μιλάει την γλώσσα σου, που πηγαίνω έρχεται στην πατρίδα σου, που προσποιείται ότι σε λυπάται αφάνταστα, που αφήνει να εννοηθεί ότι μπορούσε να σε φυγαδεύσει και στην Ελλάδα; Θα την φυγάδευε στην Ελλάδα!
Ο οδηγός λοιπόν, με τις δήθεν επιφυλάξεις του, αναπτέρωσε τις ελπίδες της Μαρίας, μέχρι σημείο που δελεασμένη του πρότεινε ότι θα τον ξεπληρώσει με χρυσά, καθώς ο άντρας της είχε κρυμμένα στο πατρικό του, στην Δούβιανη.

Αγωνιούσε μεν αλλά ήρθε η μέρα που ο οδηγός ήταν έτοιμος (δήθεν) να την φυγαδεύσει! Αργά το απόγευμα μιας αυγουστιάτικης μέρας, αφού έδωσε το παρών στην αστυνομία της πόλης, όπως ήταν υποχρεωμένη πρωί και βράδυ, ανέβηκε με το γιο της στο φορτηγό και ο οδηγός την κάλυψε με μουσαμά. Σταμάτησαν κάτω από το χωριό του άντρα της, πήγε μέχρι το πατρικό και πήρε το βαλιτσάκι με τα χρυσά, τα μοίρασε με τον οδηγό, υποτίθεται την αμοιβή του, και συνέχισαν το ταξίδι.
Όταν έφθασαν αργά τα μεσάνυχτα σε ακριτικό χωριό του Θεολόγου, ανηφόρησαν σε μονοπάτι, όπου οι «ασφαλίτες» είχαν υποδείξει στον οδηγό, και μπροστά τους μια κατοικία, ένα στημένο φυλάκιο. Σημαίες ελληνικές, τρεις αξιωματικοί, φορεμένοι με ελληνικές στολές (εννοείται ασφαλίτες μειονοτικοί από τα χωριά του Δελβίνου), το καλωσόρισμα, ο ενθουσιασμός κ.λ.π. η Μαρία πίστεψε ότι πάτησε σε ελληνικό έδαφος. Έσκυψε και φίλησε το χώμα, έκανε τον σταυρό της ευλαβικά και …έτοιμη να ομολογήσει τα πάντα! Οι «ασφαλίτες» (δήθεν περίεργοι) την ρωτούσαν διακριτικά, και αυτή ομολογούσε τα βασανιστήρια και την καταδίκη του Γρηγόρη, καθώς και τον δικό της Γολγοθά. Αυθόρμητη μεν η ομολογία της, αλλά οι «ασφαλίτες» δεν άντεξαν. Της ζήτησαν να αποκαλύψει τα μέλη της «ΜΑΒΗ», αυτούς που έρχονταν σε επαφή με τον άντρα της. Τότε η Μαρία, από τον τρόπο που μιλούσαν ελληνικά και τον τρόπο που την ρωτούσαν, ψυλλιάστηκε. Κατάλαβε ότι είχε να κάνει με καλοστημένη παγίδα! Δυστυχώς ούτε που πρόλαβε να επανορθώσει, οι ασφαλίτες της πέρασαν χειροπέδες και ευθύς με τον οδηγό, την συνόδευσαν στις φυλακές του Δελβίνου. Τώρα ανέμενε τα βασανιστήρια των δήμιων από τα χωριά του Δελβίνου!

Θα μπορούσε να αποφύγει τα βασανιστήρια, αλλά έπρεπε να τους δώσει τα ονόματα αυτών που έρχονταν σε επαφή με τον άντρα της. Δεν θα το έκανε όμως. Εκτός του ότι είχε ορκιστεί στον άντρα της, δεν θα γίνονταν η αιτία να ξεκληριστούν και άλλες οικογένειες! Αντί αυτού, όπως θα το έπραττε κάθε Μητυκιώτισσα, μη προβλέποντας τι είδους μαρτύρια, προτίμησε να τα υποστεί!
Κλεισμένη σε ένα από τα κελιά της φυλακής του Δελβίνου, τρεις ολόκληρους μήνες ανακρίσεις και ακατονόμαστα βασανιστήρια! Την έπαιρναν από τον γιο της, αν και ο 3χρονος Γιώργος πνίγονταν από τους λυγμούς, την πήγαιναν σε άλλο κελί και ανακρίσεις. Δεν ξέρω τίποτε, απαντούσε αυτή! Τότε άρχιζαν τα βασανιστήρια. Ασελγούσαν και οι τρεις στο εξασθενημένο κορμάκι της, δυο την κρατούσαν και ο τρίτος ασελγούσε, νόμιζαν ότι θα της έκαμπταν το ηθικό. Αδίκως προσπαθούσαν! Τότε βρασμένα αυγά κάτω από τις αμασκάλες, έσβηναν αναμμένα τσιγάρα στο σώμα της, της παραμόρφωσαν το πρόσωπο, όταν μου τα διηγούνταν ο Γιώργος, δάκρυζε. Του τα είχε διηγηθεί άνθρωπος που τότε υπηρετούσε στις φυλακές του Δελβίνου! Ποιοι ήταν οι βασανιστές όμως; Tρεις μειονοτικοί ασφαλίτες, αν τους είχαν γεννήσει μειονοτικές μανάδες! Και η Μαρία; Ούρλιαζε, ζητoύσε βοήθεια από τη μάνα της, φώναζε τον Γρηγόρη της, παρακαλούσε τον Θεό να την πάρει και να προστατεύσει τον μονάκριβο γιο της! Αν ο Θεός άκουγε τις κραυγές της, μέσα από τις φυλακές του διαβόλου! Ευτυχώς που έχανε τις αισθήσεις της, οπότε οι δήμιοι αναγκάζονταν να την επιστρέψουν στο κελί της, παρηγοριά και αυτό, καθώς ηρεμούσε τον γιο της!

Τρεις ολόκληρους μήνες απάνθρωπα τα βασανιστήρια, πόσο θα μπορούσε να αντέξει η Μαρία; Απεβίωσε μια από τις νύχτες του Οκτώβρη του 1949! Ξεψύχησε στο κελί της, έχοντας τον 6χρονο γιο αγκαλιά. Τον είχε κλείσει μέσα στα νεκρά χέρια της! Την κουβάλησαν νυχτιάτικα μέσα σε μια κουβέρτα και την έθαψαν κάτω από μια ελιά, χωρίς να αφήσουν σημάδια προς τι το φρεσκοσκαμμένο χώμα αποκάτω της!
Είχε τελειώσει όμως αυτό το απάνθρωπο μαρτύριο; Όχι! Έπρεπε να αποκρύψουν κάθε στοιχείο που θα τους ενοχοποιούσε στις συνειδήσεις των ανθρώπων, έπρεπε το όνομά της να μην αναφέρεται σε κανένα αλβανικό αρχείο! Οπότε στα δικά τους αρχεία αναφέρθηκε ως φυγάς, είχε δραπετεύσει στην πατρίδα της, την Ελλάδα. Χρόνια μετά οι δικοί της άνοιξαν δικαστήριο, βάση της απόφασης του οποίου πριν ένα χρόνο, ενσωματώθηκε στο μητρώο της οικογένειας!

Ευτυχώς για τον γιο της, τον Γιώργο, όταν είχε τεθεί επικεφαλής του Γενικού Συμβουλίου της ΟΜΟΝΟΙΑΣ, κάποιος που τότε δούλευε στις φυλακές και γνώριζε τα πάντα, επικοινώνησε και του ομολόγησε τα πάντα.
Έψαχνε μεν ο Γιώργος αλλά δικαιώθηκε! Μάζεψε τα σκόρπια κόκαλά της, τα τακτοποίησε με DNA, όπως πριν μήνες και του πατέρα του, και τα τοποθέτησε στον ίδιο τάφο, στον Αγιο Βλάση κάτω από το χωριό τους. Παρηγοριά μεν, καθώς βρήκε τα οστά των αγαπημένων του, κάτι που ούτε πρόκειται για αρκετές οικογένειες, των οποίων οι «δικοί» τους καταδικάστηκαν εις θάνατον ή απεβίωσαν στις φυλακές. Άλλο αν δύσκολα επουλώνονται τέτοιες πληγές στις ψυχές τους, όσο και αν κατάρρευσε εκείνο το δικτατορικό καθεστώς!

Ερωτώ όμως! Που ήταν η προστασία του ελληνικού κράτους για το οποίο είχαν θυσιαστεί; Εκτός του ότι η Μαρία ήταν Ελληνίδα το γένος, ήταν και στρατευμένη ως ασυρματιστής, εκτελούσε υπηρεσία του ελληνικού στρατού. Το ίδιο και ο Γρηγόρης, καθώς στο υπόγειο του σπιτιού τους το αρχηγείο του στρατού είχε εγκαταστήσει τον ασύρματο, διαμέσου του οποίου ο ελληνικός στρατός γνώριζε όλες τις κινήσεις του (τότε) Ιταλού κατακτητή! Αυτή η «ηρωική» οικογένεια όμως ποια τιμητική διάκριση χαίρει στην Ελλάδα; Σύμφωνα με τα άλλοτε λεγόμενα του Γιώργου, αυτός και η οικογένειά του απαξίωσή και μόνο ένοιωσαν!
Δεν είναι παράξενο! Μήπως οι ταγοί της Ελλάδας νοιάστηκαν ποτέ για το δράμα που επιβίωνε στα πατρώα του ο βορειοηπειρωτικός ελληνισμός; Δράμα που οι ταγοί της το δημιούργησαν, ασχέτως αν δικαιολογήθηκαν, ότι ευθύνονταν οι Μεγάλες Δυνάμεις!

Ευθύνεται όμως και η πολιτική εκπροσώπηση της δικιάς μας Κοινότητας, καθώς 30 (και) χρόνια, μετά τον εκδημοκρατισμό της Αλβανίας, έπρεπε να εγείρει μνημείο για την οικογένεια, καθώς η θυσία της συμβόλιζε την θυσία κάθε αντιφρονούντα Βορειοηπειρώτη. Καταδικάσαμε ή όχι τα εγκλήματα της δικτατορίας;

Αιωνία η μνήμη σου, Μαρία Σπετσαρία Λαμποβιτιάδη!
apenadi.blogspot.com

Σχετικές Δημοσιεύσεις

Σχόλια