Γράφει ο Στέλιος Φενέκος
Πριν την εισβολή στην Ουκρανία (που άλλαξε τις γεωπολιτικές ισορροπίες) ο σκοπός του Πούτιν στη Μέση Ανατολή ήταν να καθιερώσει τον ρόλο της Ρωσίας ως παγκόσμιας δύναμης σε μία από τις πιο ασταθείς περιοχές του κόσμου. Στο πλαίσιο αυτής της επιδίωξης υπήρχαν οι ακόλουθοι στόχοι της Ρωσίας:
Να συγκρατήσει τον ισλαμικό ριζοσπαστισμό, για να προφυλάξει την Ρωσία από την επιρροή του στους Μουσουλμανικούς πληθυσμούς της και των πρώην Σοβιετικών κρατών στο υπογάστριό της.
Να υποστηρίξει καθεστώτα σε χώρες της Μέσης Ανατολής, τα οποία να διάκεινται φιλικά προς την Ρωσία, για δημιουργία γεωπολιτικών συμμαχιών μαζί τους.
Να ενισχύσει την Ρωσική στρατιωτική παρουσία είτε με δυνάμεις (κρατικές και παραστρατιωτικές) είτε με υποστήριξη οπλικών συστημάτων σε συγκεκριμένες χώρες στην περιοχή (δημιουργώντας ισχυρούς δεσμούς εξάρτησης). Η Ρωσία καταβάλλει μεγάλη προσπάθεια για να ανακτήσει τον ρόλο της, ως προμηθευτής όπλων στα αραβικά κράτη της Μέσης Ανατολής και της Αφρικής.
Η οικονομική και επιχειρηματική διείσδυση όχι μόνο με οπλικά συστήματα, αλλά με το πετρέλαιο και το φυσικό αέριο (με κατάλληλες πολιτικές για επιρροή στις τιμές), τα τρόφιμα, τον τουρισμό και επίσης με προσέλκυση επενδύσεων στη Ρωσία, ιδίως από τις πλουσιότερες χώρες του Κόλπου.
Να υποκαταστήσει την επιρροή των ΗΠΑ μετά την αποχώρησή των περισσότερων δυνάμεών τους από την περιοχή.
Για να πετύχει τους στόχους αυτούς υποστήριξε τον Άσαντ να επικρατήσει.
Κατόπιν αυτών...
Επέκτεινε τις σχέσεις της με το Ιράν επωφελούμενη από την άρση των κυρώσεων. Προώθησε τις σχέσεις με την Αίγυπτο και το Ιράκ, επιδίωξε βελτίωση των σχέσεων με την Σαουδική Αραβία και τα άλλα κράτη του Κόλπου, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό προς αυτήν περιβάλλον, από το Ιράν μέχρι την Αίγυπτο.
Διατήρησε τις σχέσεις της με το Ισραήλ, πράγμα που φάνηκε και στην αρχή της Ουκρανικής κρίσης. Υπήρξε μία ψυχρότητα κάποια στιγμή, δεδομένης της ισραηλινής αντίδρασης μετά την αιματηρή απάνθρωπη επίθεση των Ρώσων στην Bucha (επέκρινε την Ρωσία σκληρά).
Όμως, το Ισραήλ δεν έχει παραδώσει επιθετικά όπλα στην Ουκρανία. Και αυτό εκτιμάται από την Μόσχα και θέλουν να διατηρηθεί έτσι. Επίσης η εμπορική τους σχέση συνεχίζεται, πέραν του ότι υπάρχει μεγάλη ρωσική διασπορά στο Ισραήλ, (πριν από τον πόλεμο της Ουκρανίας), αλλά έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερη από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Να υποκαταστήσει την επιρροή των ΗΠΑ μετά την αποχώρησή των περισσότερων δυνάμεών τους από την περιοχή.
Για να πετύχει τους στόχους αυτούς υποστήριξε τον Άσαντ να επικρατήσει.
Κατόπιν αυτών...
Επέκτεινε τις σχέσεις της με το Ιράν επωφελούμενη από την άρση των κυρώσεων. Προώθησε τις σχέσεις με την Αίγυπτο και το Ιράκ, επιδίωξε βελτίωση των σχέσεων με την Σαουδική Αραβία και τα άλλα κράτη του Κόλπου, προσπαθώντας να δημιουργήσει ένα ευνοϊκό προς αυτήν περιβάλλον, από το Ιράν μέχρι την Αίγυπτο.
Διατήρησε τις σχέσεις της με το Ισραήλ, πράγμα που φάνηκε και στην αρχή της Ουκρανικής κρίσης. Υπήρξε μία ψυχρότητα κάποια στιγμή, δεδομένης της ισραηλινής αντίδρασης μετά την αιματηρή απάνθρωπη επίθεση των Ρώσων στην Bucha (επέκρινε την Ρωσία σκληρά).
Όμως, το Ισραήλ δεν έχει παραδώσει επιθετικά όπλα στην Ουκρανία. Και αυτό εκτιμάται από την Μόσχα και θέλουν να διατηρηθεί έτσι. Επίσης η εμπορική τους σχέση συνεχίζεται, πέραν του ότι υπάρχει μεγάλη ρωσική διασπορά στο Ισραήλ, (πριν από τον πόλεμο της Ουκρανίας), αλλά έχει γίνει ακόμη μεγαλύτερη από τότε που ξεκίνησε ο πόλεμος στην Ουκρανία.
Επίσης υπάρχει και καλή προσωπική σχέση μεταξύ Νετανιάχου και Πούτιν, που βοηθάει στην επικοινωνία τους. Η Ρωσία στην παρούσα κρίση, μέχρι τώρα προσπάθησε να κρατήσει ίσες αποστάσεις μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνιων.
Η Μόσχα έχει μακροχρόνιους δεσμούς με τους Παλαιστίνιους, συμπεριλαμβανομένης της Χαμάς, η οποία έστειλε αντιπροσωπεία στη Μόσχα τον περασμένο Μάρτιο . Αλλά έχει επίσης πολλά κοινά συμφέροντα με το Ισραήλ, συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι πολλοί Ισραηλινοί είναι πρώην Ρώσοι πολίτες, όπως δήλωσε ο Πεσκόφ, υποστηρίζοντας την εγκαθίδρυση άμεσου παλαιστινιακού-ισραηλινού διαλόγου. Παρά την επίσκεψη αυτή της Χαμάς είναι πολύ δύσκολο να υποθέσουμε ότι η Ρωσία εγκρίνει την απάνθρωπη και αιματηρή επίθεση της Χαμάς, κινδυνεύοντας να διαταράξει τις σχέσεις με το Ισραήλ.
Βέβαια ο εναγκαλισμός της Ρωσίας με το Ιράν, το οποίο προμηθεύει "drones καμικάζι" και άλλο εξοπλισμό για να βοηθήσει τις ρωσικές δυνάμεις στον πόλεμο της με την Ουκρανία, δημιουργεί σκέψεις και για τις σχέσεις Ρωσίας με την Χαμάς (τις ενέργειες της οποίας υποστήριξε άμεσα το Ιράν).
Οι σχέσεις Ρωσίας-Χαμάς ξεκίνησαν από το 2006, όταν η Χαμάς κέρδισε τις εκλογές, με συχνές επισκέψεις αντιπροσωπειών τους στην Μόσχα. Η Ρωσία δεν έχει χαρακτηρίσει την Χαμάς ως τρομοκρατική οργάνωση. Σε ότι αφορά την σύγκρουση φατριών εντός της Παλαιστίνης, πάντα υποστήριζε ότι πρέπει να σφυρηλατήσουν ενότητα διαμεσολαβώντας μεταξύ τους.
Παρά το γεγονός ότι υπήρξαν επιλεκτικές αναφορές, (πριν από τον πόλεμο στην Ουκρανία), ότι συστήματα ρωσικής κατασκευής βρέθηκαν στα χέρια της Χαμάς (φορητοί αντιαρματικοί και αντιεροπορικοί πύραυλοι, όπλα κλπ), οι ενδείξεις είναι ότι τα όπλα αυτά βρέθηκαν στα χέρια της Χαμάς μέσω του Ιράν. Όμως σήμερα δεν υπάρχουν ενδείξεις για άμεσες αποστολές όπλων από τη Ρωσία στην Χαμάς, ούτε και στοιχεία αξιόπιστα ότι η Χαμάς εκπαιδεύεται από ρωσικό στρατό.
ΣΥΝ-ΑΝΤΑΓΩΝΙΣΜΟΣ ΡΩΣΙΑΣ- ΚΙΝΑΣ ΣΤΗΝ Μ. ΑΝΑΤΟΛΗ
Η Ρωσία επιδιώκει εδώ και πολλά χρόνια να επηρεάζει αποτελεσματικά τις εξελίξεις στην Μ. Ανατολή, αλλά η έλλειψη μέσων περιορίζει αυτό που μπορεί να επιτύχει.
Τα κράτη της Μ. Ανατολής έχουν την δυνατότητα να καθορίσουν την βιωσιμότητα οποιασδήποτε Ρωσικής στρατηγικής και χρησιμοποιούν την Ρωσία ως εναλλακτική λύση για εξισορρόπηση των σχέσεων τους με τις ΗΠΑ.
Στις 28 Μαΐου, η ομάδα εργασίας για θέματα Μ. Ανατολής των ΥπΕξ Ρωσίας και Κίνας αναγνώρισαν την επιθυμία για περιφερειακή παρέμβαση και συμφιλίωση στη Μ. Ανατολή και δεσμεύθηκαν να συντονίσουν και να συνεργαστούν στενά γι' αυτό.
Όμως…
Η Ρωσία θεωρεί την αυξανόμενη διπλωματική διεκδίκηση της Κίνας στη Μέση Ανατολή (που αποδεικνύεται από τη μεσολάβησή της στη συμφωνία εξομάλυνσης Σαουδικής Αραβίας-Ιράν τον Μάρτιο του 2023) ως θετικό βήμα, πλην όμως προσπαθεί να αποφύγει να επισκιαστεί πλήρως από την Κίνα, η οποία δεν εγκρίνει στο σύνολό τους τις θέσεις της Μόσχας σχετικά με τις περιφερειακές κρίσεις και τη στρατηγική της προβολής ισχύος.
Στην ουσία υπάρχει ένας συν-ανταγωνισμός μεταξύ Κίνας - Ρωσίας για τον παρεμβατικό/διαμεσολαβητικό ρόλο τους και την επιρροή τους στα κράτη στην Μ. Ανατολή.
Η Ρωσία είχε εκφράσει την ιδέα της για συλλογική ασφάλεια στον Περσικό Κόλπο ήδη από το 2019, προωθώντας τον διάλογο μεταξύ αντικρουόμενων περιφερειακών καθεστώτων, με σκοπό την ίδρυση ενός «Οργανισμού για την Ασφάλεια και τη Συνεργασία στον Περσικό Κόλπο».
Όμως σήμερα η Ρωσία αλλά και οι ΗΠΑ φοβούνται ότι η Κίνα πάει να γεμίσει το κενό χώρο που άφησαν εμπλεκόμενες στη σύγκρουση στην Ουκρανία. Και αυτό δεν μπορεί να μείνει αναπάντητο στρατηγικά.
Για να έχει λόγο η Ρωσία στην περιοχή, παρά την αδυναμία της λόγω της εμπλοκής της στην Ουκρανία, προσπαθεί να αμβλύνει τις εντυπώσεις διεκδικώντας διευκολυντικό ρόλο στις προσπάθειες διαμεσολάβησης της Κίνας (μεταξύ των χωρών του Κόλπου κυρίως), δηλώνοντας ότι οι προσπάθειες αυτές της Κίνας «αντιστοιχούσαν στο πνεύμα» του σχεδίου ασφαλείας της Ρωσίας για τον Κόλπο.
Επίσης ότι η Ρωσία υποστηρίζει τον Διεθνή Διάδρομο Μεταφορών Βορρά-Νότου, που περιλαμβάνει το Ιράν και το Ομάν, ως «το πιο σημαντικό οικονομικό εποικοδόμημα πάνω στη στρατηγική βάση που επιτεύχθηκε στο Πεκίνο».
Σημαντικός ήταν ο ρόλος και διπλωματική επιτυχία της Ρωσίας η διαμεσολάβηση για την επιστροφή της Συρίας στον Αραβικό Σύνδεσμο τον Μάιο του 2023.
ΡΩΣΙΑ – ΚΙΝΑ - ΤΟΥΡΚΙΑ - ΗΠΑ
Η θέση που υποστηρίζεται από την Ρωσία είναι ότι υπάρχει η «χρεοκοπία» της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ η οποία ενίσχυσε την συμμαχία Ρωσίας-Κίνας στη Μέση Ανατολή. Αυτό προβλήθηκε και στην κοινή δήλωση Βλαντιμίρ Πούτιν και ο Σι Τζινπίνγκ. στις 21 Μαρτίου του 2023, για την υποστήριξη της «ειρήνης και σταθερότητας στη Μέση Ανατολή» και την αντίθεσή τους στην ανάμειξη των ΗΠΑ στις εσωτερικές υποθέσεις των χωρών της.
Παρά την συνεργατική αυτή ρητορική, το εύρος της Κινεζο-Ρωσικής συνεργασίας στη Μ. Ανατολή είναι σχετικά περιορισμένο.
Η Κίνα έχει σοβαρές επιφυλάξεις σχετικά με τον οπορτουνιστικό και πολωτικό χαρακτήρα της στρατηγικής της Ρωσίας στην Μ. Ανατολή. Εκτιμάται ότι θεωρεί την Ρωσία ως έναν ευκαιριακό παράγοντας, του οποίου η συμπεριφορά είναι μόνο εν μέρει σύμφωνη με τα Κινεζικά συμφέροντα.
Ακόμα κι αν η Ρωσία και η Κίνα μπορούσαν να επιλύσουν αυτές τις διαφωνίες, εκτιμάται ότι οι Κινέζοι είναι δύσπιστοι για την χρησιμότητα της Ρωσίας ως δυνητικού περιφερειακού εταίρου, δεδομένου ότι αν και η Ρωσία είναι περιφερειακή δύναμη στην Ευρασία, στην Μ. Ανατολή έχει μόνο τέσσερις συνεργασίες, οι περισσότερες άτυπες.
Την Συρία και το Ιράν ως εταίρους που «υποστηρίζουν ηθικά» τη Ρωσία, την Αλγερία ως «παθητικό οπαδό» και το Σουδάν ως «αδύναμο άτυπο εταίρο».
Και εκτιμάται επίσης, ότι αυτό που αποτρέπει την μεγαλύτερη μείωση της επιρροής της Ρωσίας στην Μ. Ανατολή είναι η προσπάθειά της για την επέκταση του "Οργανισμού Συνεργασίας της Σαγκάης" και των BRICS.
Αν και η Ρωσία και η Κίνα μοιράζονται επιφανειακά ένα κοινό όραμα για την περιφερειακή τάξη της Μέσης Ανατολής, η αντίσταση της Μόσχας στον ρόλο του κατώτερου εταίρου και οι αντικρουόμενοι στόχοι εμποδίζουν την μεγαλύτερη Κινεζο-Ρωσική συνεργασία.
Εκτιμάται επίσης ότι η στρατηγική τους αυτονομία παραμένει κατευθυντήρια αρχή για την περιφερειακή διπλωματία τους στην Μ. Ανατολής, και ως εκ τούτου πιθανότατα θα προωθήσουν τα συμφέροντά τους με παράλληλο αλλά όχι απαραίτητα συμπληρωματικό τρόπο.
Όσον αφορά την εμπλοκή του Ερντογάν και την συνομιλία του με τον Πούτιν για την παρούσα κρίση, χαρακτήρισαν «αναγκαία» τη δημιουργία ενός παλαιστινιακού κράτους και κατηγόρησαν ως υπεύθυνη για αυτήν την έκρηξη βίας την πολιτική των ΗΠΑ στην περιοχή.
ΚΑΤΑΛΗΓΟΝΤΑΣ
Από τη μία πλευρά, είναι προφανές ότι η ενθάρρυνση της αστάθειας, των εντάσεων και της βίας στη Μ. Ανατολή είναι ωφέλιμη για τη Ρωσία αυτή τη στιγμή. Οι κρίσεις και αστάθεια που μπορεί να παράγονται σε άλλες περιοχές του κόσμου, μπορεί να αποσπάσουν την προσοχή από την Ουκρανία και από την ανατολική πλευρά του ΝΑΤΟ.
Όμως εκτιμώ ότι η η Ρωσία από γεωπολιτικής πλευράς ειδικά στην Μ. Ανατολή, θα επιθυμούσε μία προσεκτικά σταθμισμένη αστάθεια χαμηλού επιπέδου. Και αυτό γιατί μία αστάθμητη ανεξέλεγκτη κατάσταση, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερο πόλεμο, θα δημιουργούσε με μεγάλη πιθανότητα αντιπαράθεση Ισραήλ-Ιράν και στη συνέχεια μπορεί να συμπαρέσυρε τον Λίβανο και τη Συρία, και αυτό δεν θα ήταν προς το συμφέρον της Ρωσίας.
Γιατί έτσι, θα αναγκαζόταν να εμπλακεί με δυνάμεις στο πεδίο ενδεχομένως, αφού οι Ρώσοι έχουν ναυτικές και αεροπορικές βάσεις στη Συρία, οι οποίες είναι πολύ σημαντικές για αυτούς και προβάλλουν ισχύ στην Ανατολική Μεσόγειο από αυτές τις βάσεις.
Άρα η Συρία είναι σημαντική για την Ρωσία και εάν η Συρία αποσταθεροποιηθεί από έναν ευρύτερο πόλεμο, η Ρωσία δεν έχει αυτήν την στιγμή το στρατιωτικό εύρος και την διαθέσιμη ισχύ για να αντιμετωπίσει μια τέτοια κατάσταση.
Αυτός είναι κι ένας από τους βασικούς λόγους της αποστολής της δύναμης κρούσεως των ΗΠΑ με αεροπλανοφόρο (αλλά και του ΝΑΤΟ) στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ο έλεγχος της σύγκρουσης και η αποτρεπτική παρουσία προς την Ρωσία αλλά και άλλων χωρών που θα σκεφτόντουσαν να εμπλακούν δυναμικά εναντίον του Ισραήλ.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών