Φοινίκη Βορείου Ηπείρου

Ο Πολύβιος χαρακτηρίζει τη Φοινίκη ως το πιο πλούσιο, το πιο οχυρωμένο και το πιο ισχυρό κέντρο της Ηπείρου. Κτισμένη πάνω σε μια ράχη με υψόμετρο 290 μέτρα πάνω από τη θάλασσα, με μια πεδιάδα κατάλληλη για κατοικίες στην κορυφή της. Απo εκεί μπορείς να δεις όλο τον κάμπο του Βούρκου μέχρι το Βουθρωτό. Τα τείχη μήκους 5000 μέτρων περιστοιχίζουν μια επιφάνεια των 57 εκταρίων. Από το μέγεθος της η Φοινίκη έρχεται μετά την Απολλωνία και το Δυρράχιο, ενώ στην Ήπειρο, μετά από την Αμβρακία και είναι μεγαλύτερη από την Αντιγόνεια. Τα αρχαιολογικά ευρήματα και οι ανασκαφές των τελευταίων ετών στη Φοινίκη μας δίνουν τη δυνατότητα να καθορίσουμε τρεις βασικές περιόδους τις οποίες διένυσε η πολύχρονη ιστορία εξέλιξης αυτής της πόλης.

1η περίοδος. Η γέννηση της πόλης χρονολογείται κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. και μέχρι τα μέσα του 4ου αι. π.Χ. Η περίοδος της γέννησης ταυτίζεται τότε και με την ίδρυση άλλων πόλεων και του κράτους της Ηπείρου.

Αρχικά η κατοίκηση ξεκίνησε στο άνω μέρος της ράχης με μια ελλειψοειδή περίφραξη σε ένα εμβαδόν 6 εκταρίων. Τα τείχη αυτής της περιοχής κτίστηκαν με ογκόλιθους διαστάσεων 3x3x2,10 που είναι και οι μεγαλύτεροι στην Ήπειρο και στην Ιλλυρία. Το έτος 370 π.Χ. η Φοινίκη αναφέρεται ως πόλη στην κατάσταση των Θεοδωροδοκαίων στην Επίδαυρο.

Η 2η περίοδος ξεκινάει κατά τα μέσα του 4ου αιώνα π.Χ. Την μεγαλύτερη ακμή η πόλη έφτασε αυτή την περίοδο όπου επέκτεινε την επιφάνεια της σε 57 εκτάρια. Στην περίοδο του 3ου -2ου αιώνων π.Χ. η πόλη άνθισε πραγματικά. Έχει το δικό της νόμισμα και διαδραματίζει έναν σημαντικό ρόλο στην οικονομική και κοινωνική ζωή της Χαονίας ως κέντρο της, ρόλο τον οποίο επέκτεινε μετά την ίδρυση του Κοινού των Ηπειρωτών, όπου λέγεται ως πρωτεύουσα τους.

Η Φοινίκη είναι πόλη με ακρόπολη, στην οποία αποκαλύφθηκαν μερικά κτήρια κοινωνικής χρήσεως όπως ναοί, το Γυμνάσιο και τρεις δεξαμενές νερού του 4ου αιώνα π.Χ. Οι ανασκαφές αποκάλυψαν ένα συγκρότημα με κατοικίες με περιστύλιο και ποιοτική αρχιτεκτονική που διέφερε και από τις κατοικίες των πιο αναπτυγμένων πόλεων της Ηπείρου. Οι κατοικίες έχουν σχεδιαστεί με δύο αυλές περιστυλίου. Η πολεοδομική οργάνωση της πόλης είναι βάση αναβαθμίδων. Σε μια από τις αναβαθμίδες αποκαλύφθηκε το αρχαίο θέατρο της Φοινίκης που από το μέγεθος υπερβαίνει δέκα φορές το θέατρο του Βουθρωτού και είναι από τα μεγαλύτερα στην Ήπειρο. Σ’ αυτό το χώρο οργανώνονταν παραστάσεις αλλά και συγκεντρώσεις των εκπροσώπων των φυλών της Ηπείρου για να λάβουν αποφάσεις για την τύχη της Ηπείρου. Αυτό επιβεβαιώνεται από τη ν αποκάλυψη στο θέατρο κεραμικών ταυτοτήτων που μαρτυρούσαν την παρουσία μελών του Κοινού από άλλες πόλεις της Ηπείρου. Οι ταυτότητες αυτές είναι σε μορφή
νομίσματος αλλά είναι κατασκευασμένες από χώμα.

Την ανωτερότητα της πρωτεύουσας αυτής εκφράζει και η ύπαρξη σ’ αυτή ενός ατελιέ γλυπτικής, που είναι και η μοναδική στη Χαονία. Τα γλυπτά που αναμετρούνταν με τα αριστουργήματα μεγάλων γλυπτών της αρχαίας Ελλάδος, είναι δημιουργία εγχωρίων καλλιτεχνών. Αυτό σημαίνει ότι η Φοινίκη είχε τη δική της σχολή γλυπτικής. Πολλά από τα γλυπτά της Φοινίκης σήμερα στολίζουν το μουσείο του Βουθρωτού.

Η νεκρόπολη της Φοινίκης είναι από τις πιο πλούσιες, με βωμούς και τάφους πλούσιους σε υλικά.
Η Φοινίκη ήταν ένα μεγάλο βιοτεχνικό, γεωργικό και εμπορικό κέντρο σε όλη την επικράτεια του Ελληνισμού. Ως το μεγαλύτερο κέντρο της Χαονίας αναφέρεται ως τόπος που το έτος 205 π.Χ. υπογράφτηκε η συμφωνία ειρήνης μεταξύ Ρώμης και Μακεδονίας.

Οι αρχαιολογικές ανασκαφές και η αποκάλυψη ισχυρών μνημείων στη Φοινίκη θα είναι η αφορμή για την ανάπτυξη του πολιτιστικού τουρισμού σε όλο το νομό Δελβίνου.

Υποσημείωση: Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή από την μελέτη του Γ. Σούκουρη από Καλογοραντζη Δρόπολης: «Είναι γνωστό πλέον ότι τα Ηπειρωτικά εδάφη άρχισαν να κατοικούνται από τους Προϊνδοευρωπαίους. Πελασγούς και αργότερα από Ηπειρώτες και Ιλλυριούς. Η λέξη Ήπειρος αναφέρεται για πρώτη φορά από τον Όμηρο και έχει τη σημασία της ξηράς. Ο ποιητής Παρθένιος όμως έχει την γνώμη ότι η ονομασία της Ηπείρου φτάνει στην προϊστορική εποχή και αιτία αυτής της ονομασίας είναι ο ακόλουθος μύθος: Ένας Σπαρτιάτης, ο Εχίων είχε μια κόρη που την έλεγαν Ήπειρο. Όταν ο Κάδμος, μυθικός γενάρχης των Θηβών έφυγε από τη Βοιωτία και πήγε στην Ιλλυρία, τον ακολούθησε ο Εχίων μαζί με την κόρη του την Ήπειρο. Πατέρας και κόρη εγκαταστάθηκαν στους κάμπους της Χαονίας, αλλά η κόρη του αρρώστησε και πέθανε, Ο Εχίων τότε την έθαψε κάπου σε ένα δάσος το οποίο το ονόμασε Ήπειρο από το όνομα της κόρης του και από τότε όλη η γύρω χώρα πήρε το όνομα αυτό.»

Έγραψε ο Χρήστος Λ. Κάτσης
βασισμένο και στο άρθρο του: Δ. ΤΣΟΝΤΗ
από την «Φωνή των Φοινικαίων»