Οι φυλές της βόρειας Αλβανίας

Υπάρχουν φυλετικές δομές στην Ευρώπη; Απ’ ότι φαίνεται ναι, ή τουλάχιστον απομεινάρια αυτών, στα βουνά της βόρειας Αλβανίας. Οι φυλές αυτές ευδοκιμούσαν στην περιοχή αυτή, έως και τις αρχές του 20ου αιώνα και οπωσδήποτε, πολλά μοναδικά χαρακτηριστικά τους παρέμεναν ανέπαφα και μη εξερευνημένα, έως και την ανάληψη της εξουσίας της χώρας από το κομμουνιστικό καθεστώς, την τέταρτη δεκαετία του 20ου αιώνα. Πολλές φυλές έχασαν την ισχύ τους ή εξαφανίστηκαν ολοκληρωτικά, όσο περνούσαν τα χρόνια, παρόλα αυτά η βόρεια Αλβανία, έως και σήμερα, αποτελεί μια περιοχή με πολύ διαφορετικό κοινωνικό, οικονομικό και πολιτιστικό status από άλλες βαλκανικές περιοχές και από τον αλβανικό νότο.

Ο παραδοσιακός χωρισμός του αλβανικού λαού σε Γκέκηδες και Τόσκηδες είναι γνωστός. Οι Γκέκηδες, μοιράζονται μία πολύ απομακρυσμένη και τραχιά, ορεινή περιοχή με σκληρές συνθήκες διαβίωσης και αρκετά φτωχότερη από τον αλβανικό νότο ή άλλες γειτονικές περιοχές. Αυτό, έχει συμβάλλει στο να διατηρήσουν αναλλοίωτα πολλά από τα παραδοσιακά χαρακτηριστικά τους, συμπεριλαμβάνοντας σε αυτά, τα ήθη, τις αντιλήψεις, τις κοινωνικές τους δομές και τα έθιμά τους. Το σύστημα των φυλών, στην πραγματικότητα, δεν αποτελεί αποκλειστικό της αλβανικής ενδοχώρας, καθώς έχει απαντηθεί και σε περιοχές όπως το Μαυροβούνιο και η Βοσνία, μπορούμε, λοιπόν, να μιλάμε για ένα δυτικό βαλκανικό χαρακτηριστικό.

Οι φυλές ξεκίνησαν ως απομονωμένες οικογένειες και σταδιακά εξελίχθηκαν σε ομάδες με δική τους διοίκηση, δικές τους αντιλήψεις και τρόπο ζωής. Το σύστημα των φυλών εκτεινόταν από τη Βοσνία στα βόρεια έως τα Τίρανα στο νότο, αν και τα βουνά της βόρειας Αλβανίας είναι αυτά στα οποία, το φαινόμενο αυτό παρατηρήθηκε εκτενέστερα. Η πλειονότητα των φυλών αυτών, είχε τη δική της έκταση γης την οποία και υπερασπιζόταν απέναντι σε εξωτερικούς εχθρούς ή άλλες φυλές. Φυλές είχαν σχηματιστεί επίσης στη νότια Αλβανία, αν και εκεί δεν ευδοκίμησε τόσο πολύ το φαινόμενο, συγκριτικά με τον βορρά.

Η πρώτη αναφορά σε φυλή των βουνών της βόρειας Αλβανίας, χρονολογείται στις αρχές του 14ου αιώνα. Τα ονόματα των περισσότερων φυλών (Berisha, Kastrati, Hoti, Shala, Shkreli) μπορούν να ανιχνευθούν σε έγγραφα του 15ου αιώνα, αρχικώς ως επώνυμα. Η φυλή των Kelmendi κατοικούσε στην απομακρυσμένη και ορεινή περιοχή της Μαλέσια (Malësia e Madhe) και το όνομά τους καταγράφεται πρώτη φορά το 1497. Το όνομα Kelmendi συναντάται και ως πατρωνυμικό στο Κόσοβο. Το 1918, σε απογραφή που πραγματοποιήθηκε, οι Kelmendi αριθμούσαν 779 νοικοκυριά με 4.679 κατοίκους. Ήταν, κυρίως, καθολικοί στο θρήσκευμα αν και κάποιοι προσηλυτίστηκαν στο Ισλάμ, τα χρόνια της τουρκικής κατάκτησης. Είναι, ίσως, η πιο γνωστή αλβανική φυλή και ανάγουν την καταγωγή τους σε μία μυθική μορφή, τον Klement ή Kelmend.

Η φυλή των Hoti κατοικεί στην ίδια περιοχή, πολύ κοντά στη γη των Kelmendi. Το όνομά τους για πρώτη φορά μνημονεύεται το 1330. Το 1614, ο Ενετός Marco Bolizza μίλησε για 212 σπίτια των Hoti και παραδοσιακά ήταν καθολικοί στο θρήσκευμα. Σε μεταγενέστερη εποχή, το 1842, αριθμούσαν 4.000 άτομα. Πολύ κοντά στους Hoti και τους Kelmendi, ήταν και η φυλή των Kastrati, με το όνομά τους να καταγράφεται για πρώτη φορά το 1416. Οι Kastrati αριθμούσαν περίπου 2.000 άτομα προς τα τέλη του 19ου αιώνα. Η φυλή των Shkreli είχε ως κοιτίδα της στην ίδια περιοχή με άλλες φυλές όπως οι Kastrati και οι Boga. Το όνομά τους καταγράφηκε για πρώτη φορά το 1416 ως Shkreli, το 1614 ως Scarglieli και το 1703 ως Scrielli.

Όσον αφορά την τελευταία φυλή με την οποία θα ασχοληθούμε, αυτή των Shala, φαίνεται πως οι ίδιοι κατοικούσαν στην περιοχή Dukagjini, στην επαρχία της Σκόδρας, στην ομώνυμη κοιλάδα. Μοιραζόταν κοινά σύνορα με τους Shkreli, τους Boga, τους Nikaj και άλλες φυλές. Το όνομά τους καταγράφηκε για πρώτη φορά στην Ιταλία το 1634 ως Sciala και προέρχεται από την αλβανική λέξη shalë η οποία σημαίνει «άγονη γη». Οι Shala συνδέονται στενά με τη φυλή Shoshi και είχαν παραδοσιακά δεσμούς με την περιοχή της Μιρδίτα. Πάνω από 3.000 άτομα στο τέλος του 19ου αιώνα και κυρίως καθολικοί στο θρήσκευμα.

Είναι γενικά δύσκολο να προσδιορίσει κάποιος μία απομονωμένη και δυσπρόσιτη οικογενειακή ομάδα ως φυλή, και αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως το κατά πόσο οι ίδιοι συμπεριφέρονταν ως φυλή και κατά πόσο αναγνωρίζονταν ως τέτοιοι, από τους γείτονές τους. Είναι γνωστό, πάντως, πως οι φυλές αυτές ήταν αυτοδιοικούμενες και διέθεταν τους δικούς τους νόμους, ενώ δεν υπέκυψαν σε κανέναν ξένο κατακτητή. Από αυτό δεν εξαιρούνται ούτε οι Οθωμανοί. Η μαζική αστικοποίηση της Αλβανίας κατά τα τέλη της δεκαετίας του 1990, έσβησε τις φυλές και το όνομά τους διατηρήθηκε μόνο ως πατρωνυμικό.

Βιβλιογραφία:
Elsie R. (2015): The Tribes of Albania: History, Society and Culture, I.B. Tauris, London & New York.
Elsie R. (2010): Historical Dictionary of Albania, The Scarecrow Press Inc., Plymouth, UK.

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΑΚΗΣ / maxmag.gr

Διαβάστε ακόμη:

* Όταν ο καθεδρικός των Τιράνων μετατράπηκε σε γυμναστήριο

* Άγιοι Σαράντα: Το μοναστήρι που έδωσε το όνομα στην πόλη

* Άνω Ηπειρώτες Αγωνιστές του 1821: Σταύρος Βασιλείου ή καπετάν Χαλάστρας από το Σελλειό

* Αποκριάτικη ιστορία: Η μπόσια

👉Ακολουθήστε μας στο facebook, κάνοντας like στη σελίδα Αγναντεύοντας για να βλέπετε πρώτοι τις δημοσιεύσεις μας