.png)
Ας τα δούμε συνοπτικά:
Πανδημικός πληθωρισμός
Πρώτη αιτία που από πέρυσι πυροδότησε το πρώτο κύμα αύξησης τιμών ήταν οι στενότητες στην διεθνή εφοδιαστική αλυσίδα που έκαναν πολλά προϊόντα να καθυστερούν να φτάσουν στα ράφια. Σε περιπτώσεις που ζήτηση ήταν εποχιακή (πχ αγορά Χριστουγέννων) η καθυστέρηση θα οδηγούσε σε ματαίωση των παραγγελιών και αυτό οδήγησε σε μία απότομη υπερτιμολόγηση που εύκολα επηρρέασε και άλλα είδη. Σημειωτέον ότι ο ομαλός εφοδιασμός των αγορών δεν έχει ακόμα αποκατασταθεί και θα συνεχίσει να πιέζει τους τιμοκαταλόγους των επιχειρήσεων.
Την ίδια στιγμή που ο εφοδιασμός δυσκόλευε λιγοστεύοντας την προσφορά αγαθών, η ζήτηση εξακοντιζόταν σε πολύ ψηλά επίπεδα: είτε για λόγους ψυχολογίας (shopping therapy) έπειτα από τον παρατεταμένο εγκλεισμό είτε επειδή είχαν δοθεί αθρόες (και χωρίς κριτήρια) επιδοτήσεις, η ροπή κατανάλωσης είχε αυξηθεί παρασύροντας ανοδικά τις τιμές. Και τα δύο παραπάνω φαινόμενα πληθωρισμού οφείλονται στην πανδημία και ελπίζει κανείς ότι βαθμιαία θα υποχωρήσουν από το επόμενο έτος.
Εδώ όμως πρέπει να προσέξουμε τι λέμε και τι ακριβώς εννοούμε. Διότι ναι μεν ο πληθωρισμός (δηλαδή ο ρυθμός αύξησης των τιμών) μάλλον θα υποχωρήσει, αλλά οι ακριβότερες τιμές που προκάλεσε θα παραμείνουν για μεγαλύτερο διάστημα, μέχρις ότου εμφανιστούν φαινόμενα αντιπληθωρισμού στην οικονομία που θα τον εξαλείψουν και ίσως διορθώσουν τις σημερινές εξάρσεις. Αυτό επίσης σημαίνει ότι κάποιου είδους ύφεση στο μέλλον θα την υποστούμε για να ξεμπλέξουμε.
Γεωπολιτικός πληθωρισμός
Η πληθωριστική πίεση στα ενεργειακά προϊόντα είναι μια άλλη κατηγορία από μόνη της. Εν μέρει είναι παγκόσμια και οφείλεται στην υιοθέτηση φιλόδοξων στόχων για την κατάργηση των ορυκτών καυσίμων εντός της τρέχουσας δεκαετίας στην Ευρώπη και σταδιακά σε άλλες οικονομίες. Στον βαθμό που αυτό δεν φαίνεται απόλυτα ρεαλιστικό, οι αγορές προτιμολογούν την μελλοντική διαθεσιμότητα ενέργειας σε υψηλότερες τιμές και έτσι ωθούν και τις τωρινές τιμές να αυξηθούν. (Για μια λεπτομερέστερη ανάλυση του φαινομένου, δες προγενέστερο άρθρο μου εδώ NEWS 24/7).
Επιπλέον στις Ευρωπαϊκές χώρες ασκείται μια ακόμα πίεση στις ενεργειακές τιμές με την κάνουλα του φυσικού αερίου να ανοιγοκλείνει από την Ρωσία που έχει το μεγαλύτερο μερίδιο τροφοδοσίας τους για να τις αποτρέψει να στηρίξουν την επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ουκρανία. Αν φυσικά προκληθεί πολεμική σύρραξη, οι παρενέργειες στις ευρωπαϊκές οικονομίες θα είναι κολοσσιαίες και τότε ο πληθωρισμός θα είναι από τις πιο συμπαθητικές περιπτώσεις. Ακόμα όμως και να μην προκληθεί καμμία ένοπλη σύρραξη, η πιθανότητα εκδήλωσης της θα βαραίνει σε πολλές οικονομικές εκφάνσεις και επιχειρηματικούς σχεδιασμούς κρατώντας το επίπεδο ρίσκου σταθερά πάνω από το μηδέν. Και αυτό σημαίνει κάποιες μονάδες πληθωρισμού για κάμποσο διάστημα.
Τι κάνουμε;
Αφού οι πηγές που προκαλούν πληθωρισμό κατανοηθούν σωστά, τα μέτρα ανάσχεσης πρέπει να σχεδιαστούν αναλόγως. Γενική αρχή είναι να διατηρηθεί ο πληθωρισμός σε όσο το δυνατόν χαμηλά επίπεδα και με κανένα τρόπο να μην αφεθεί να γράψει διψήφια νούμερα – έστω και προσωρινά - γιατί τότε θα αφυπνίσει τις πληθωριστικές μνήμες των περασμένων δεκαετιών και όλοι θα τιμολογούν ψηλότερα για να προφτάσουν τους υπόλοιπους. Θα δημιουργηθεί έτσι ένα σπιράλ αυξήσεων που θα πάρει πολύ καιρό (και αρκετή δόση ύφεσης) για να ξεφουσκώσει. Δηλαδή, η άμεση και κατά το δυνατόν προληπτική παρέμβαση στις εστίες γένεσης του πληθωρισμού είναι πιο σημαντική από την αντιστάθμιση των συνεπειών του – που συνήθως γίνεται όταν πλέον είναι αργά και συχνά πολλαπλασιάζει το πρόβλημα.
Αυτό προεχόντως σημαίνει μείωση του συντελεστή φορολογίας καυσίμων. Καλό είναι να θυμόμαστε ότι ο υψηλός συντελεστής στα καύσιμα είχε επιβληθεί πριν από αρκετά χρόνια όταν οι τιμές ήταν χαμηλές και έτσι το τελικό αποτέλεσμα στον καταναλωτή ήταν ανεπαίσθητο. Τώρα ήρθε η ώρα για το αντίστροφο πείραμα, πράγμα μάλιστα που δεν θα κλονίσει και πολύ σοβαρά τα έσοδα γιατί ο χαμηλότερος συντελεστής θα εφαρμόζεται σε μια υψηλότερη τιμή διάθεσης προϊόντων μικρής ελαστικότητας.
Ανάλογη πολιτική μείωσης για τα άλλα βασικά είδη κατανάλωσης μπορεί να γίνει μέσω ΦΠΑ, όπου και πάλι λόγω αυξημένων πρωτογενών τιμών και ανελαστικής ζήτησης τα έσοδα δεν θα μειωθούν πολύ.
Μεσοπρόθεσμα, η τακτική που ενδεχομένως χρειαστεί να ακολουθήσουμε είναι ένα πιο ρεαλιστικό χρονοδιάγραμμα απολιγνιτοποίησης, πράγμα το οποίο ντεφάκτο φαίνεται να ευλογεί και η Κομισιόν με την συμπερίληψη του φυσικού αερίου στα επιλέξιμα καύσιμα της Πράσινης Μετάβασης. Φυσικά, οριστική λύση στις γεωπολιτικές πιέσεις θα δοθεί με την ανάδυση μιας δυναμικής ευρωπαϊκής παρουσίας, αλλά αυτό είναι επέκεινα του προβλεπτού ορίζοντα.
Πέρα από αυτά, μένουν ακόμα οι δύο κατηγορίες βασικών παικτών στο ζήτημα της ακρίβειας: οι επιχειρήσεις που εκούσες-άκουσες τιμολογούν τα προϊόντα τους ακριβότερα και τα νοικοκυριά που θέλουν να τα αγοράσουν. Τι γίνεται σε αυτές τις περιπτώσεις;
Στις μεν επιχειρήσεις, πολλές τιμές μπορούν να συγκρατηθούν ή να περιοριστούν σημαντικά από το να μετακυλίσουν τον πληθωρισμό. Προσοχή όμως: καμμία δεν θα το κάνει από μόνη της. Χρειάζεται μια δέσμη παρεμβάσεων – από απλή σύσταση και τακτικό έλεγχο έως αποφασιστική διερεύνηση της Επιτροπής Ανταγωνισμού – ξεκινώντας από τις μεγάλες προς τις μικρές επιχειρήσεις. Πρώτη προτεραιότητα ελέγχων οι εταιρείες που ενισχύθηκαν συστηματικά την περίοδο της πανδημίας και τώρα μάλιστα ζητούν να μην επιστρέψουν τις επιστρεπτέες καταβολές. Μπορεί κάλλιστα να καθιερωθεί ένα ποσοστό επιστροφής ανάλογο με τις αυξήσεις τιμών, λαμβάνοντας φυσικά υπόψη και την φύση των επιχειρήσεων. Αν κάνεις μεγάλες αυξήσεις, τα επιστρέφεις όλα. Αν παγώσεις τις τιμές, επιστρέφεις ένα κλάσμα, πχ το ένα τρίτο!
Για τα νοικοκυριά, ο μόνος τρόπος άμυνας είναι η βελτίωση του εισοδήματος και για αυτό η αύξηση του βασικού μισθού είναι πρώτη προτεραιότητα. Η αύξηση πρέπει όμως να περιοριστεί στα φτωχότερα μισθολογικά κλιμάκια και να μην γίνει αφορμή για γενικευμένες και πολλαπλάσιες αυξήσεις στα πολύ ψηλότερα κλιμάκια και στις ΔΕΚΟ. Γιατί τότε το σπιράλ του πληθωρισμού θα τεθεί όντως σε κίνηση και για πολύ καιρό δεν θα μπορεί να μαζευτεί.
Νίκος Χριστοδουλάκης
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών