Γράφει ο Παναγιώτης Μπάρκας
ΕΙΣΑΓΩΓΗ. ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ ΜΕ ΑΣΑΦΕΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΜΠΟΥΣΟΥΛΑ
Συμπληρώθηκαν σήμερα 8 μέρες από το θάνατο Του Ισμαήλ Κανταρε. Πρόκειται ασφαλώς για την μεγαλύτερη και όλων των εποχών έξοχη φυσιογνωμία των αλβανικών γραμμάτων. Πέρα από την προσφορά στη λογοτεχνία νομίζω ότι η μεγαλύτερη συμβολή του αφορά την αναμόρφωση της αλβανικής εθνικής ταυτότητας. Μαζί ωστόσο με την μεγάλη απώλεια, πρόβαλλε και η αλβανική διχόνοια που διαχρονικά απέτρεψε στον Κανταρε το βραβείο Νόμπελ. Έχει στιγματίσει ωστόσο την αλβανική κοινή γνώμη η ιστορία της δικής μας Γιαννούλας Ράπη, γιατί ο Κανταρέ ζήτησε την βοήθεια του κράτους για να αποτρέψει τη σχέση της κόρης του με το γιο της Γιαννούλας. Για να εμποδίσει τη σχέση αυτή ο Κανταρέ δε ζήτησε τη φυλάκιση του νεαρού, αλλά την παραπομπή στο ψυχιατρείο…!
Οι αναρτήσεις και τοποθετήσεις δικών μας από την άλλη, δείχνουν το υψηλό επίπεδο ανατροφής των ανθρώπων μας των γραμμάτων από το έργο του Κανταρέ. Το κρίνω ως δείγμα κοινότητας με ασαφή πνευματικά στηρίγματα.
Είχα την παρότρυνση από φίλο μου να τοποθετηθώ κι εγώ. Το κάνω σήμερα, αλλά συγκριτικά με διαφορετική οπτική γωνία και σε δύο πλάνα.
ΕΓΩ ΚΑΙ Ο ΚΑΝΤΑΡΕ
Με τον Κανταρέ προσωπικά επικοινώνησα σε κοινή συνάντηση στις αρχές του 1980, όταν τον ρώτησα, γιατί μετά την ποιητική συλλογή “KOHA” (Ο χρόνος) 1976, δεν έβγαλε νέα ποιητική συλλογή και μ απάντησε « καμιά φορά είναι δύσκολο να μπορείς να ξεπεράσεις τον εαυτόν σου»!
Όντας τελειόφοιτος φοιτητής, δικαιούμουν, λόγω υψηλών αποτελεσμάτων, να υπερασπιστώ το πτυχία με διατριβή. Επέλεξα τον Κανταρέ. Με απέτρεψε ο καθηγητής του συνταχτικού ο οποίος ήθελε να ασχοληθώ με τη γλώσσα και να παραμείνω καθηγητής γλωσσολογίας δίπλα του. Μου είπε εκείνος. «Ποιος είναι ο Κανταρές που θα ασχοληθείς εσύ μαζί του. Ένα τίποτε είναι. Μικρός άνθρωπος που ξέρει να κλέβει επειδή έχει τη δυνατότητα και επειδή στην Αλβανία δεν γνωρίζουν όπως αυτός ξένη λογοτεχνία.»
Μετέφρασα στα ελληνικά αρκετά από τα ποιήματά του. Ο αείμνηστος Παύλος Σούτης, για μένα ο καλύτερος στη μετάφραση αλβανικής ποίησης στην ελληνική, με θαύμαζε, αλλά οι μεταφράσεις μου δεν μπόρεσαν να εκδοθούν στο «Λαϊκό Βήμα» όπου είχε σχεδόν την απόλυτη αποκλειστικότητα ο Πάνος Τσούκας.
Το δοκίμιο του Κανταρέ «Η αυτοβιογραφία του λαού μου σε στίχους» και την ομιλία του Χότζα στη Γράψη, την ίδια χρονιά, το 1978, αξιοποίησα σε μια έκθεση που παρουσίασα το 1985 στη διεύθυνση του Ραδιοφωνικού Σταθμού Αργυροκάστρου για την ενιαία μουσική παράδοση της Ηπείρου, ανοίγοντας έτσι το δρόμο των ηχογραφήσεων παραδοσιακών χορών και τραγουδιών από την ενιαία Ήπειρο. (Ακατόρθωτο για την εποχή εκείνη!!)
Τελευταία μου σχέση με το έργο του Κανταρέ ήταν το 2006 σε μια εισήγηση σε συνέδριο αφιερωμένο στο έργο του. Η εισήγηση προκάλεσε πολλές συζητήσεις και αντιδράσεις, διότι τόνιζα με έμφαση ότι ο Κανταρέ προσπαθεί να μεταφέρει χρονικά την αλβανική εθνογένηση στην εποχή του Γεώργιου Καστριώτη και όχι στους Πελασγούς και Ιλλυριούς, όπως ισχυρίζεται η αλβανική βιβλιογραφία.
Ο ΚΑΝΤΑΡΕ ΚΑΙ Η ΕΛΛΑΔΑ
Παρά τις δηλώσεις του ότι επηρεάστηκε στο έργο του από την αρχαία ελληνική γραμματεία, παρά το γεγονός ότι το ήμισύ του έχει ελληνική καταγωγή και ταυτότητα, (η σύζυγός του, η Έλενα, είναι ελληνοβλάχα) ο Κανταρέ αντιμετωπίζει την Ελλάδα και τον Ελληνισμό στο πλαίσιο του έργου του για την αναμόρφωση της αλβανικής εθνικής ταυτότητας.
Στα μέσα της δεκαετίας του 1970, στο πλαίσιο των ζυμώσεων για το άνοιγμα της Αλβανίας προς την Ελλάδα, ο Ραμίζ Αλία έστειλε τον Κανταρέ να γράψει ένα ρεπορτάζ για τον Ελληνισμό στη Δρόπολη. Γύρισε άπραγος λέγοντας στο αφεντικό του ότι εκεί κανείς δεν γνωρίζει και δεν αγαπάει Ελλάδα. Όλοι διαβάζουν αλβανική λογοτεχνία και συμπεριφέρονται σαν Αλβανοί, οπότε αδυνατούσε να γράψει το ρεπορτάζ στη «Ζέρι ι πόπουλιτ»
Ο ίδιος όμως θα επηρεαστεί στα μεγάλα του έργα από τους σύγχρονους μεγάλους Έλληνες ποιητές. Η Ρωμιοσύνη του Ρίτσου, όχι μόνο τον επηρέασε να γράψει τα μεγάλα δικά του ποιήματα ανάπλασης της αλβανικής εθνικής ταυτότητας, αλλά δανείστηκε, ιδέες μοτίβα και στίχους.
Ο Κανταρέ καταβάλλει ταυτόχρονα κάθε προσπάθεια να αποδείξει ότι η αρχαία ελληνική γραμματεία, ο Όμηρος, ο Αισχύλος και όλη η πραγματικότητα της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας και γραμματείας διατηρείται στο αλβανικό Γένος, άρα προϋπήρχε της ελληνικής γραμματείας. Το ίδιο και οι μπαλάντες ή τα ηρωικά έπη των Αλβανών. Για τις θέσεις του αυτές έγραψε λογοτεχνία, μυθιστορήματα και νουβέλες, δοκίμια, άρθρα , ομιλίες και συνεντεύξεις. Σχετικά γράφω στο βιβλίο μου για το Αργυρόκαστρο «Αργυρόκαστρο, η Δύση της Ανατολής» 2021/2. «Ο Κανταρέ πετυχαίνει αυτό, πότε δημιουργώντας έναν παράλληλο ή παρόμοιο μύθο με την ελληνική μυθολογία, πότε θέτοντας αμεσότητα με συγκεκριμένους μύθους της ελληνικής αρχαιότητας, όπως είναι η αρχαία ελληνική πόλη Ίλιον στην Ήπειρο, πότε πλάθοντας σκηνές και γεγονότα που θυμίζουν τους αρχαίους Έλληνες τραγικούς. Μάλιστα φθάνει στο σημείο ώστε να υιοθετεί ελληνικές μορφές παραγωγής λέξεων για το δικό του λογοτεχνικό λεξικό, μέρος των οποίων μετατρέπονται σε γλωσσική αλβανική ιδιότητα »
Ωστόσο, υποτιμητική είναι η στάση του Κανταρέ για τους Έλληνες και ορθόδοξους του Αργυροκάστρου. Ειδικά στα μυθιστορήματα «Η πέτρινη πόλη» και «Λανθασμένος δείπνος» που αφορούν το Αργυροκάστρο. (Στο δεύτερο υπάρχει χώρος για συζήτηση σε ότι αφορά την τύχη ενός μεγάλου ελληνικής καταγωγής γιατρού της πόλης , - η ελληνική εθνικότητα βέβαια δεν αναφέρεται αλλά προκύπτει από τις περιγραφές, τα γεγονότα τις αναφορές και τα συμφραζόμενα- στην μεταπολεμική εποχή, επί κομμουνιστικού καθεστώτος.)
Σχετικά σημειώνω στο βιβλίο μου για το Αργυρόκαστρο «Αργυρόκαστρο, η Δύση της Ανατολής» 2021/2. «Τα Χριστιανικά πρόσωπα στο μυθιστόρημα «Πέτρινη πόλη» βρίσκονται σε δυσφημιστική θέση, ή εκπροσωπούν το προβληματικό μέρος της κοινότητας, ή δεν έχουν σχέση με ευγενικές υποθέσεις. Τα ονόματά τους είναι συχνά τέτοια που χρησιμοποιούνται για να δηλώσουν υποτιμημένες κοινοτικές ομάδες» Εχθρικά αντιμετωπίζεται και η ελληνική παρουσία στο Αργυρόκαστρο στον ελληνο-ιταλικό πόλεμο.
Χαρακτηριστικό για τον Κανταρέ είναι το γεγονός ότι στην αντιπαράθεση με την Οθωμανική Αυτοκρατορία ο διάσημος Αλβανός συγγραφέας βρίσκεται στο πλευρό των Ελλήνων. Είναι γνωστή η αντιπαράθεσή του για το θέμα του ισλαμισμού στην Αλβανία με τον Ρετζέπ Κιόσε, όπως και η δική του αντίδραση ότι την ισχύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια αποτελούσαν οι Αλβανοί και οι Βόσνιοι.
Νομίζω ότι τα λέει όλα η τοποθέτησή του, στην τελευταία επίσκεψή του στο ανακαινισμένο σπίτι του στο Αργυροκάστρο.
«Το Αργυρόκαστρο , είπε παρουσία των δημοσιογράφων, δεν είναι ανατολική πόλη, όπως κόπτονται μερικοί. Ή είναι ευρωπαϊκή, ή είναι βυζαντινή πόλη και δεν καταλαβαίνω τη δουλειά έχει ένα ΤΙΚ (Τουρκικό Ινστιτούτο Πολιτισμού) που έχει αναλάβει την αναστήλωση της πόλης. Απορώ με την Ελλάδα που τα γνωρίζει καλύτερα τα πράγματα αυτά και το επιτρέπει!»
Αυτά από μένα για τον Κανταρέ.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών