Σταύρος Γ. ΝΤΑΓΙΟΣ
Διδάκτωρ Ιστορίας ΑΠΘ
(ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΣΤΑΤΙΣΤΙΚΗ ΕΙΚΟΝΑ: 1945-1949)
Από τον Οκτώβριο του 1944 τα αλβανικά ανταρκτικά (άτακτα) τμήματα επελαύναν στις ελληνόφωνες περιοχές της Βορείου Ηπείρου και, με εμφανή επίδειξη βαρβαρότητας και απειλών, τρομοκρατούσαν τον εγχώριο πληθυσμό. Εκατοντάδες εθνικόφρονες, οι οποίοι δεν πίστευαν στο προλεταριακό αφήγημα «της ένωσης συναδέλφωσής» αναγκάστηκαν να δραπετεύσουν στην Ελλάδα ή να καταλήξουν ενώπιον των πρόχειρων λαϊκών δικαστηρίων του βουνού, συγκειμένων από αδαείς, αδίστακτους και αιμοδιψείς οπλαρχηγούς (Αλβανούς και μειονοτικούς). Δύο ήταν οι απώτεροι στόχοι: η παραδειγματική καταδίκη των εθνικοφρόνων Βορειοηπειρωτών και η κάμψη του εθνικού φρονήματος του πληθυσμού. Οι βίαιες διώξεις οχλοκρατικού χαρακτήρα εναντίον του βορειοηπειρωτικού πληθυσμού κορυφώθηκαν το 1947-1948 (επί Κότσι Τζοτζε). Παρουσιάζει ενδιαφέρον η δημοσιογραφική κάλυψη της τρομοκρατικής εκστρατείας από τις ομογενειακές εφημερίδες των Ιωαννίνων («Βόρειος Ήπειρος» κ.ά) και η άχαρη πολεμική με το «Λαϊκό Βήμα» το οποίο, αντικείμενο με αυτές, υπερασπιζόταν την επίσημη γραμμή του αλβανικού καθεστώτος. Από την άνοιξη του 1945 πάγια πρακτική της Διεύθυνσης Προστασίας του Λαού (κάτι σαν την ελληνική ΟΠΛΑ) καλούσε προειδοποιητικά τον στόχο της, ο οποίος, εάν δεν δραπέτευε, κατέληγε στα μεσαιωνικά κρατητήρια του Αργυρόκαστρου. Σας παραθέτουμε κάποια ενδεικτικά στατιστικά στοιχεία της εποχής και ένα απόκομμα της εφημερίδας «Λαϊκό Βήμα» (1945).
Σύμφωνα με δύο άκρως απόρρητα έγγραφα του Υπουργείου Εσωτερικών της Αλβανίας (1983 και 1984), τα οποία μας παρέχουν ετερόκλιτα στοιχεία, από την περιφέρεια Αργυροκάστρου, το διάστημα μετά την απελευθέρωση (1944) είχαν διαφύγει συνολικά 2.105 άτομα, εκ των οποίων οι 1.754 ήταν έλληνες Βορειοηπειρώτες. Το 1944 είχαν διαφύγει 150 άτομα, το 1945 ο αριθμός τους ανερχόταν σε 818 άτομα (ήτοι το 53% του συνόλου των δραπετεύσεων) ενώ οι υπόλοιποι διέφυγαν σταδιακά έως το 1983. Ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στο 8,3% του συνολικού ελληνόφωνου πληθυσμού της περιφέρειας, έναντι του 0,5% (το μικρότερο ποσοστό όλου του ανατολικού συγκροτήματος) του αλβανικού εθνικού μέσου όρου φυγάδων. Το 45% των φυγάδων της περιοχής, ήτοι 790 άτομα, ήταν γυναίκες και παιδιά και το 78%, ήτοι οι 296 ανήκαν σε κατώτερα κοινωνικά στρώματα (φυγάδες της περιόδου 1944-1945). Σύμφωνα με άλλη μελέτη, ο αριθμός των κατοίκων της Δρόπολης το 1978 (κατά την απογραφή του πληθυσμού) ανερχόταν σε 8.730 άτομα, της Κάτω Δρόπολης σε 7.460, του Πωγωνίου σε 2.612, και οι έλληνες της πόλης του Αργυροκάστρου ανέρχονταν σε 2.213 άτομα. Από την Άνω Δρόπολη διέφυγαν 450 άτομα και από το Πωγώνι (περιοχή με τον υψηλότερο αριθμό πολιτικών φυγάδων) 522, ήτοι αντίστοιχα το 5,1% και 20% του συνολικού πληθυσμού των περιοχών. Το διάστημα 1944-1945 διέφυγαν από το Αργυρόκαστρο 528 άτομα, το διάστημα 1945-49 άλλα 266 άτομα, συνολικά 794 φυγάδες, ήτοι το 65% του συνόλου των φυγάδων. Ο αριθμός των ανηλίκων ασυνόδευτων παιδιών την περίοδο 1944-1949 ανέρχεται σε 107 άτομα, ενώ των υπερήλικων, άνω των 50 ετών, την ίδια περίοδο ανέρχεται 15 άτομα. Η αλβανική ασφάλεια τηρούσε φακέλους παρακολούθησης, παρατήρησης και επεξεργασίας για 340 Βορειοηπειρώτες φυγάδες (για διασυνδέσεις με ξένες μυστικές υπηρεσίες ή μυστική δράση) και για 161 ως οιωνοί προς στρατολόγηση από μυστικές υπηρεσίες, ήτοι το 17% των φυγάδων παρατηρούντο από συνεργάτες της αλβανικής ασφάλειας, ενώ 38 άτομα καταγράφονταν ως καταδρομείς (diversantë) με διάφορες κατασκοπευτικές αποστολές και μυστική δράση· 54 είχαν στρατολογηθεί μετά το 1949. Από τους διαφεύγοντες της περιόδου 1944-1945, οι 251 είχαν παραμείνει στην Ελλάδα (ή κατοικούσαν εκεί), ενώ οι 134 είχαν μετεγκαταστηθεί στις ΗΠΑ και άλλοι 27 είχαν αποκατασταθεί σε άλλες δυτικές χώρες οριστικού ασύλου. Από τους διαφεύγοντες της περιόδου 1946-1949, οι 107 είχαν παραμείνει στην Ελλάδα (ή κατοικούσαν εκεί), ενώ οι 43 είχαν μετεγκαταστηθεί στις ΗΠΑ και άλλοι 33 είχαν αποκατασταθεί σε άλλες δυτικές χώρες οριστικού ασύλου. Ο αριθμός των πολιτικών φυγάδων από την ελληνόφωνη περιοχή των Αγίων Σαράντα καταδεικνύεται συγκριτικά μικρότερος: είχαν διαφύγει συνολικά 856 άτομα, εκ των οποίων οι 638 (ήτοι το 70%) ήταν ελληνόφωνοι Βορειοηπειρώτες. Το 1944 διέφυγαν 188 άτομα και το 1945 άλλοι 308, ήτοι το 77% του συνολικού αριθμού των πολιτικών φυγάδων της περιφέρειας.
Σύμφωνα με προφορικές μαρτυρίες και εκλαϊκευμένες εκδόσεις των ίδιων των Βορειοηπειρωτών μετά την αλβανική αντιπολίτευση (1991), τις οποίες παραθέτω με κάθε επιφύλαξη, τα χωριά και οι περιοχές που καταδεικνύουν υψηλότερο αριθμό πολιτικών φυγάδων είναι: Άνω Λεσινίτσα 34, Άγιος Ανδρέας 9, Κάτω Λεσινίστα 50, Γριάζδανη18, Δρόβιανη23, Σωτήρα, μόνον τον Οκτώβριο του 1944 διέφυγαν 17 άτομα, ενώ συνολικά διέρρευσαν στην Ελλάδα 35 οικογένειες, ήτοι 100 άτομα (1944-1950). Ο αριθμός αυτός, ωστόσο, ελέγχεται ως υπερβολικός. Από τον Χλωμό διέφυγαν μέσα σε λίγες μέρες άνω των 40 νέων. Μόνον το δίμηνο από την 1η Σεπτεμβρίου 1945 έως την 21η Οκτωβρίου 1945 είχαν διαφύγει στην Ελλάδα 214 νέοι Βορειοηπειρώτες φυγάδες. Από το χωριό Σχωριάδες Πωγωνίου διέφυγαν 40 άτομα, ενώ από το χωριό Καρόκι του Βούρκου το 1953 διέρρευσαν μαζικά προς την Ελλάδα 25 άτομα σε μία βραδιά.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών