100 χρόνια Ελληνοαλβανικες σχέσεις

Σταύρος Γ. Ντάγιος, «100 χρόνια ελληνοαλβανικές σχέσεις / Ιστορικό, διπλωματικό, δημοσιογραφικό αρχείο 1900-2000». Θεσσαλονίκη: Literatus 2025, σ. 512 (Συλλογικός τόμος)

Η συλλογή είναι μια γρήγορη περιδιάβαση και επανάγνωση της ιστορίας των ελληνοαλβανικών σχέσεων τον 20ό αιώνα· διαλαμβάνει 21 πρωτογενή τεκμήρια από αδημοσίευτες πηγές: αρχειακές συλλογές Ελλάδας και Αλβανίας, 71 δημοσιογραφικά κείμενα από τον ελληνικό ημερήσιο και περιοδικό τύπο, 30 έγγραφα από ιστορικά ανάλεκτα, ενώ παρεμβάλλονται και αναστοχαστικές αναλύσεις του επιμελητή για ενότητες που χρήζουν περισσότερης πληροφόρησης και στοιχείων του ιστορικού πλαισίου. Ο τόμος υποστηρίζεται από εκτενή υπο-σημειωτικό επεξηγηματικό μηχανισμό, απαραίτητο οδηγό διασάφησης πρωταγωνιστών και γεγονότων.

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΙΑΚΗ ΣΥΓΚΡΟΤΗΣΗ

(1900-1907) Το ευφάνταστο σχέδιο του διαρχικού ελληνοαλβανικού κράτους και οι αλβανικές σκοπιμότητες.

(1912) Η ίδρυση του αλβανικού κράτους και η ελληνική αντίδραση. Εδαφικό καθεστώς και αντιδράσεις.

(1925): Η μυστηριώδης έκθεση του ελληνομαθούς Γιάνι Μίγκα για την αναχαίτιση της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού πυροδοτεί τη λευκή εκπαιδευτική αποχή και την παραπομπή της υπόθεσης στο δικαστήριο της Χάγης (1935).

(1926) Συνεννοήσεις Πάγκαλου-Ζογκ και απαγόρευση της λειτουργίας των βορειοηπειρωτικών σωματείων. Κώστας Αθάνατος: “Οι Βορειοηπειρώτες να γυρίσουν στα σπίτια τους!”

(1944-1945) Η «ενοχή» του στρατηγού Ναπολέοντα Ζέρβα και η «οικειοθελής» φυγή των μουσουλμάνων Τσάμηδων. Τι λέει ο Αλέξανδρος Α. Πάλλης για την Πάργα και τον αλβανόφωνο μουσουλμανικό πληθυσμό της περιοχής. Μια μακροσκελή ενδιαφέρουσα έκθεση του Αλβανού πρέσβη στην Αθήνα για τη «ζωτική περιοχή» (1972).

(1945-1950) Διώξεις των Βορειοηπειρωτών και η δύσκολη εγκατάσταση των πολιτικών προσφύγων στην Πέρδικα και Ρίζιανη. Αντιδράσεις των τοπικών αρχών.

(Αύγουστος 1946) Σκληρή αντιπαράθεση Τσαλδάρη-Χότζα στο Παρίσι για το Βορειοηπειρωτικό. Τσαλδάρης προς Χότζα: «Οι κομμουνιστές είστε μεταλλαγμένοι φασίστες!» (αποκαλυπτικά στοιχεία). Χότζα προς Τσαλδάρη: «Ο Τσαλδάρης καταλαμβάνεται από υστερικές κρίσεις!»: Ο σκοτεινός ρόλος του σερβοεβραίου Μόσια Πιγιάντε (Moša Pijade).

(’50) Πυραμίδες, οροσήμανση και μεθοριακά επεισόδια.

(’50) Η εκκαθάριση του Στενού της Κέρκυρας.

(1960) Οι επιμελητηριακές συμφωνίες προπομπός της διπλωματικής ανασύνδεσης (Μάιος 1971).

(1975) Το δόγμα Καραμανλή και η πολυμερής συνεργασία των βαλκανικών χωρών, μια φαεινή ιδέα χωρίς ανταπόκριση.

(1976) Δημήτριος Μπίτσιος προς αλβανό πρέσβη: «Η πολιτική σας προς τους Έλληνες της Αλβανίας θα μας υποχρεώσει στη διακοπή των σχέσεων!»

(1980) ΠΑΣΟΚ: Η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης της Ελληνικής Εθνικής Μειονότητας διέρχεται από τη βελτίωση των ελληνοαλβανικών σχέσεων. Νέα Δημοκρατία: Οι διμερείς σχέσεις διέρχονται από τη βελτίωση της θέσης του Βορειοηπειρωτικού ελληνισμού.

(’80) Ατέρμονες και άγονες συζητήσεις για τον Νόμο της εμπόλεμης κατάστασης. Οι διεθνείς συμβάσεις στο μεγεθυντικό φακό των πολιτικών αναλυτών. Νομική ασάφεια στις ερμηνείες.

(1991) Ο δρόμος προς την ελευθερία και η αναβίωση των παλιών εθνικιστικών φαντασμάτων. Η συνολική εκκαθάριση του (ενοχικού) παρελθόντος.

(Απρίλιος 1994) Τα γεγονότα της παραμεθορίου και η πολιτική δίκη της Ομόνοιας. Νομικός μιθριδατισμός.

(1996). Κύρωση Συμφώνου Φιλίας, Συνεργασίας, Καλής Γειτονίας και Ασφαλείας μεταξύ της Ελληνικής Δημοκρατίας και της Δημοκρατίας της Αλβανίας.

Θερμές ευχαριστίες στην επιμελήτρια του τόμου Γιάννα Γ. Μπότση και στον υπεύθυνο επιμέλειας του αρχειακού υλικού Σάββα Σταμάτιο Καραγεωργίου.