.png)
Η σύγκρουση χωρίζεται σε τρεις μεγάλες φάσεις: τον Αρχιδάμειο Πόλεμο (431–421 π.Χ.), τη Σικελική Εκστρατεία (415–413 π.Χ.) και τον Δεκελεικό Πόλεμο (413–404 π.Χ.). Η τελευταία αυτή περίοδος, που πήρε το όνομά της από την οχύρωση της Δεκέλειας στην Αττική από τους Σπαρτιάτες, σήμανε την αρχή του τέλους για την αθηναϊκή δύναμη.
Η καταστροφή στη Σικελία και οι συνέπειες
Η αποτυχία της Σικελικής Εκστρατείας αποτέλεσε σημείο καμπής. Ο αθηναϊκός στρατός και στόλος υπέστησαν πανωλεθρία στις Συρακούσες, με χιλιάδες άνδρες να θανατώνονται ή να αιχμαλωτίζονται, ενώ χάθηκαν δεκάδες τριήρεις. Οι στρατηγοί Νικίας και Δημοσθένης εκτελέστηκαν, ενώ η απώλεια του Λάμαχου είχε ήδη αποδυναμώσει την ηγεσία. Το ηθικό της Αθήνας κατέρρευσε και οι οικονομικοί πόροι της συρρικνώθηκαν δραματικά.
Η αυτομόληση του Αλκιβιάδη προς τη Σπάρτη ήταν καθοριστική. Ο χαρισματικός στρατηγός, φοβούμενος τη δίκη για το σκάνδαλο των Ερμοκοπίδων, πρόσφερε τις υπηρεσίες του στους Λακεδαιμονίους, συμβουλεύοντάς τους να εγκαταστήσουν μόνιμη φρουρά στην Αττική. Έτσι, το 413 π.Χ., ο βασιλιάς Άγης Β΄ κατέλαβε και οχύρωσε τη Δεκέλεια, μόλις 20 χλμ. από την Αθήνα. Η κίνηση αυτή απομόνωσε πλήρως την πόλη από την ενδοχώρα και της στέρησε κρίσιμες πηγές ανεφοδιασμού.
Η οχύρωση της Δεκέλειας
Η εγκατάσταση σπαρτιατικής φρουράς στη Δεκέλεια είχε καταστροφικά αποτελέσματα:
- Τα μεταλλεία αργύρου στο Λαύριο σταμάτησαν να λειτουργούν.
- Περίπου 20.000 δούλοι δραπέτευσαν προς τους Σπαρτιάτες.
- Η αγροτική παραγωγή γύρω από την Αθήνα εγκαταλείφθηκε.
- Η πόλη μπορούσε πλέον να ανεφοδιάζεται μόνο μέσω θαλάσσης.
Η σπαρτιατοπερσική συμμαχία
Με πρωτοβουλία του Αλκιβιάδη, οι Σπαρτιάτες ήρθαν σε συνεννόηση με τον σατράπη Τισσαφέρνη και αργότερα με τον ίδιο τον βασιλιά Δαρείο Β΄. Σε αντάλλαγμα για οικονομική βοήθεια, οι Λακεδαιμόνιοι αναγνώρισαν τα δικαιώματα του Μεγάλου Βασιλέως στις ελληνικές πόλεις της Μικράς Ασίας. Παρά τις συνεχείς τροποποιήσεις στις συνθήκες και τις καθυστερήσεις στις πληρωμές, η συνεργασία αυτή έδωσε στους Σπαρτιάτες τα μέσα να δημιουργήσουν στόλο ικανό να ανταγωνιστεί τον αθηναϊκό.
Εξεγέρσεις στις συμμαχικές πόλεις
Η αθηναϊκή ήττα στη Σικελία και η σπαρτιατική δράση ενθάρρυναν πολλές πόλεις της Δηλιακής Συμμαχίας να αποστατήσουν. Η Χίος, η Μίλητος, η Ρόδος και άλλες πόλεις επαναστάτησαν, μειώνοντας σημαντικά τα έσοδα της Αθήνας. Παρ’ όλα αυτά, η Σάμος παρέμεινε πιστή και αποτέλεσε την κύρια ναυτική βάση της Αθήνας στο Αιγαίο.
Πολιτική κρίση στην Αθήνα – Η Βουλή των Τετρακοσίων
Μέσα στην Αθήνα, η απογοήτευση από την πορεία του πολέμου και η οικονομική εξάντληση οδήγησαν σε πολιτικές αναταραχές. Το 411 π.Χ. επιβλήθηκε ολιγαρχικό καθεστώς, γνωστό ως Βουλή των Τετρακοσίων. Το νέο καθεστώς υποσχόταν περιορισμό της εξουσίας του Δήμου και ανάθεση της διακυβέρνησης στους «αρίστους». Ωστόσο, η ολιγαρχία αυτή δεν διήρκεσε. Ο στόλος στη Σάμο αντέδρασε, υπό την ηγεσία του Θρασύβουλου, του Θράσυλλου και με την υποστήριξη του Αλκιβιάδη. Έπειτα από ήττες και λαϊκή δυσαρέσκεια, το καθεστώς κατέρρευσε μέσα σε λίγους μήνες και η δημοκρατία αποκαταστάθηκε, έστω με περιορισμούς (οι «Πεντακισχίλιοι»).
Η αναβίωση της Αθήνας
Παρά τη δύσκολη κατάσταση, η Αθήνα κατάφερε να ανασυγκροτηθεί. Στη ναυμαχία του Κυνός Σήματος (411 π.Χ.) και στη μάχη της Κύζικου (410 π.Χ.), οι Αθηναίοι πέτυχαν σημαντικές νίκες εναντίον των Σπαρτιατών, ανακτώντας τον έλεγχο στον Ελλήσποντο. Μάλιστα, επέβαλαν φόρους σε διερχόμενα πλοία από τη Χρυσόπολη, εξασφαλίζοντας νέους οικονομικούς πόρους.
Το 407 π.Χ. ο Αλκιβιάδης επέστρεψε θριαμβευτικά στην Αθήνα και ανακηρύχθηκε στρατηγός-αυτοκράτωρ. Όμως η εύνοια αυτή δεν κράτησε πολύ: ηττήθηκε σε μικρή ναυμαχία στο Νότιον, κατηγορήθηκε και αυτοεξορίστηκε στη Θράκη.
Η ναυμαχία στις Αργινούσες
Το 406 π.Χ. οι Αθηναίοι σημείωσαν ακόμα μία μεγάλη νίκη στις Αργινούσες, όπου ο σπαρτιατικός στόλος υπέστη βαριές απώλειες και ο ναύαρχος Καλλικρατίδας σκοτώθηκε. Ωστόσο, οι Αθηναίοι αντί να εκμεταλλευτούν το πλεονέκτημα, ασχολήθηκαν με τη δίκη των στρατηγών που δεν κατάφεραν να περισυλλέξουν τους ναυαγούς λόγω κακοκαιρίας. Η εκτέλεση αυτών των στρατηγών προκάλεσε αποδυνάμωση του αθηναϊκού στρατού και βαθύ διχασμό στην πόλη.
Η καταστροφή στους Αιγός Ποταμούς
Το 405 π.Χ. ο Λύσανδρος, ένας από τους πιο ικανούς Σπαρτιάτες ναυάρχους, ανέλαβε και πάλι τη διοίκηση του σπαρτιατικού στόλου. Στους Αιγός Ποταμούς, κοντά στον Ελλήσποντο, εκμεταλλεύτηκε την απροσεξία των Αθηναίων, οι οποίοι είχαν χαλαρώσει στην ξηρά. Με αιφνιδιαστική επίθεση κατέστρεψε σχεδόν ολόκληρο τον αθηναϊκό στόλο· μόνο εννέα τριήρεις σώθηκαν. Η καταστροφή αυτή σήμανε το οριστικό τέλος της αθηναϊκής θαλασσοκρατορίας.
Η παράδοση της Αθήνας
Με τον στόλο χαμένο και τις σιτοδρομίες αποκλεισμένες, η Αθήνα βρέθηκε σε απόλυτο αδιέξοδο. Μόνο η Σάμος παρέμενε πιστή, αλλά δεν μπορούσε να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια. Η πείνα και η εξαθλίωση ανάγκασαν την πόλη να στείλει τον Θηραμένη στη Σπάρτη για διαπραγματεύσεις.
Το 404 π.Χ. η Αθήνα παραδόθηκε. Οι όροι ήταν σκληροί αλλά όχι καταστροφικοί:
- Κατεδάφιση των Μακρών Τειχών.
- Παράδοση σχεδόν όλων των πλοίων, εκτός από δώδεκα.
- Υποταγή στην εξωτερική πολιτική της Σπάρτης.
- Επιβολή ολιγαρχικού καθεστώτος, των Τριάκοντα Τυράννων, με την καθοδήγηση του Λύσανδρου.
Συμπεράσματα
Ο Δεκελεικός Πόλεμος υπήρξε η αποφασιστική φάση που οδήγησε στην κατάρρευση της Αθηναϊκής Ηγεμονίας. Η στρατηγική της Σπάρτης να χτυπήσει την Αθήνα στην καρδιά της, με την κατάληψη της Δεκέλειας και τη συμμαχία με τους Πέρσες, αποδείχθηκε καθοριστική. Παρά τις προσπάθειες και κάποιες σημαντικές νίκες, η Αθήνα δεν μπόρεσε να ανακάμψει από τις συνέπειες της Σικελικής Εκστρατείας, της οικονομικής εξάντλησης και των εσωτερικών πολιτικών διχασμών.
Η λήξη του πολέμου το 404 π.Χ. σηματοδότησε το τέλος της αθηναϊκής ακμής και την έναρξη μιας νέας εποχής εμφύλιων συγκρούσεων στον ελληνικό κόσμο. Η Σπάρτη ανέλαβε την ηγεμονία, αλλά σύντομα φάνηκε ότι δεν μπορούσε να διαχειριστεί την εξουσία της με τρόπο που να εξασφαλίσει σταθερότητα.
Ο Πελοποννησιακός Πόλεμος, και ειδικά η τελευταία του φάση, υπήρξε τραγικό παράδειγμα της φθοράς που μπορούν να προκαλέσουν οι εμφύλιες διαμάχες. Η Ελλάδα βγήκε αποδυναμωμένη, γεγονός που άνοιξε τον δρόμο αργότερα για την άνοδο της Μακεδονίας υπό τον Φίλιππο Β΄ και τον Μέγα Αλέξανδρο.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών