Πίσω όμως από τα viral στιγμιότυπα κρύβεται μια υπόθεση με βαθιές ρίζες, που συνδυάζει θρησκευτικές διαφωνίες, εκκλησιαστική εξουσία, νομικά μπλεξίματα, πολιτικές προεκτάσεις και ανυπολόγιστης αξίας περιουσία.
Οι απαρχές της κρίσης
Η σημερινή διαμάχη ξεκινά το 1972, όταν η τότε αδελφότητα της Εσφιγμένου αρνήθηκε να μνημονεύει τον Οικουμενικό Πατριάρχη Αθηναγόρα. Αιτία στάθηκε η ιστορική συνάντηση του Πατριάρχη με τον Πάπα Παύλο ΣΤ΄, που στόχευε στη γεφύρωση του χάσματος με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Για τους Εσφιγμενίτες εκείνης της εποχής, αυτό αποτελούσε «προδοσία της Ορθοδοξίας».
Η αντίδραση δεν περιορίστηκε εκεί. Οι μοναχοί προσχώρησαν στο παλαιό ημερολόγιο, δηλώνοντας πλέον «Γνήσιοι Ορθόδοξοι Χριστιανοί» (Γ.Ο.Χ.). Στα μάτια της Εκκλησίας και του κράτους, η κίνηση αυτή τους έθετε εκτός Αγιορείτικης Πολιτείας, καθώς το Σύνταγμα και οι νόμοι ορίζουν ότι αλλόδοξοι δεν μπορούν να διαμένουν στο Άγιον Όρος.
Έκτοτε, δημιουργήθηκε ένα άτυπο σχίσμα: από τη μία οι «ζηλωτές», όπως αποκαλούνται οι μοναχοί που κατέχουν τη Μονή, και από την άλλη η αναγνωρισμένη από το Πατριαρχείο και την Ιερά Κοινότητα αδελφότητα, που από το 2002 ζει προσωρινά στις Καρυές.
Δύο αδελφότητες, μία Μονή
Σήμερα υπάρχουν δύο «Εσφιγμένου»:
- Η ζηλωτική αδελφότητα, περίπου 80 μοναχοί, που παραμένουν στο κεντρικό συγκρότημα του μοναστηριού και αρνούνται να το εγκαταλείψουν. Αυτοί θεωρούνται σχισματικοί, καταδικασμένοι από την Εκκλησία και τη Δικαιοσύνη, αλλά συνεχίζουν να ζουν εκεί από το 1972.
- Η κανονική αδελφότητα, αποτελούμενη από 23 μοναχούς με ηγούμενο τον Βαρθολομαίο, η οποία έχει αναγνωριστεί θεσμικά από το Πατριαρχείο και το κράτος, αλλά δεν έχει τον έλεγχο του μοναστηριού. Διαμένει προσωρινά στο κονάκι της μονής στις Καρυές, περιμένοντας την αποκατάσταση στην ιστορική της έδρα.
Οι δύο «πολιορκίες»
Η πρώτη απόπειρα εκκένωσης των ζηλωτών έγινε το 2006. Τότε, οι εικόνες μοναχών να χτυπούν μοναχούς και ρασοφόρων αιμόφυρτων στο «Περιβόλι της Παναγιάς» σόκαραν την κοινή γνώμη. Η επέμβαση δεν πέτυχε.
Το 2013, επιχειρήθηκε δεύτερη έξωση, αυτήν τη φορά με παρουσία δικαστικών επιμελητών. Τα επεισόδια ήταν ακόμα πιο άγρια. Οι ζηλωτές εκτόξευσαν μέχρι και μολότοφ από τα παράθυρα της Μονής, ενώ οι κάμερες κατέγραψαν σκηνές που μέχρι τότε θεωρούνταν αδιανόητες για μοναστικό χώρο.
Και στις δύο περιπτώσεις, η επέμβαση δεν είχε αποτέλεσμα. Οι ζηλωτές έμειναν στη θέση τους, ενώ η αίσθηση ότι το κράτος και το Πατριαρχείο αδυνατούν να εφαρμόσουν αποφάσεις της Δικαιοσύνης έδωσε στη Μονή Εσφιγμένου έναν ιδιότυπο χαρακτήρα «άβατου μέσα στο άβατο».
Δικαστικές αποφάσεις και εκκρεμότητες
Από το 2002, η Διπλή Ιερά Σύναξη του Αγίου Όρους και το Οικουμενικό Πατριαρχείο κήρυξαν τους ζηλωτές σχισματικούς, σχηματίζοντας νέα αδελφότητα. Στη συνέχεια, δεκάδες δικαστικές αποφάσεις επικύρωσαν ότι η κατοχή της Μονής από τους ζηλωτές είναι παράνομη.
Η υπόθεση έχει φτάσει μέχρι τον Άρειο Πάγο, που έχει αποφανθεί τελεσίδικα ότι η εκκένωση πρέπει να γίνει. Νομικά, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία: η αναγνωρισμένη αδελφότητα είναι η νόμιμη και πρέπει να επανέλθει στη Μονή.
Η εκτέλεση όμως αυτών των αποφάσεων σκοντάφτει στη σθεναρή αντίσταση των ζηλωτών και στον φόβο ότι μια δυναμική επέμβαση θα προκαλέσει αίμα. Οι ίδιοι δηλώνουν ότι θα υπερασπιστούν τη διαμονή τους «μέχρι θανάτου», απειλώντας ακόμα και με ανατινάξεις.
Οι αλληλοκατηγορίες
Η αντιπαράθεση δεν περιορίζεται στο θεσμικό επίπεδο.
- Ο ηγούμενος Βαρθολομαίος κατηγορεί τον ηγούμενο Μεθόδιο για ακραίες θέσεις, σχέσεις με Ρώσους υπερεθνικιστές, λαθρεμπόριο, παράνομες εμπορικές δραστηριότητες και μετατροπή της Μονής σε «ορμητήριο επιθέσεων». Τον χαρακτηρίζει «αρχικαταληψία» και «νοσταλγό του Χίτλερ».
- Ο Μεθόδιος, από την άλλη, αρνείται τα πάντα. Υποστηρίζει ότι η αδελφότητά του διώκεται άδικα, ότι δεν έχει πειράξει κανέναν και ότι οι καταγγελίες είναι ψέματα που στόχο έχουν να εκδιώξουν γεροντάκια που ζουν δεκαετίες στη Μονή. Δηλώνει μάλιστα ότι έχει καταδικαστεί «65 φορές» άδικα και ότι θα παραμείνουν «μέχρι θανάτου» στο μοναστήρι.
Ιδιαίτερο βάρος έχουν οι καταγγελίες για σχέσεις με Ρώσους υπερεθνικιστές και ελληνικές ακροδεξιές οργανώσεις. Έχουν δημοσιευθεί φωτογραφίες με ρωσικές αυτοκρατορικές σημαίες μέσα στη Μονή, ενώ ο Μεθόδιος έχει εμφανιστεί σε συγκεντρώσεις της Χρυσής Αυγής.
Για τον Βαρθολομαίο, αυτά δεν είναι τυχαία. Μιλά για προσπάθεια ξένων συμφερόντων να βάλουν πόδι στο Άγιον Όρος, εκμεταλλευόμενα το σχίσμα. Ο ίδιος υποστηρίζει ότι οι ζηλωτές έχουν οικονομικές δοσοληψίες με ρωσικά δίκτυα, ακόμα και εξαγωγές προϊόντων από καταπατημένη αγιορείτικη γη.
Αντίθετα, ο Μεθόδιος επιμένει ότι πρόκειται για συκοφαντίες, ότι οι μοναχοί φιλοξενούν όποιον τους χτυπήσει την πόρτα, «είτε είναι Έλληνας είτε Τούρκος», και ότι ζουν με στερήσεις.
Ο κίνδυνος της νέας επέμβασης
Το 2024 κυκλοφόρησε έγγραφο της ΕΛ.ΑΣ. που ζητούσε συνδρομή από τις αγιορείτικες αρχές για πιθανή επιχείρηση έξωσης. Το κλίμα στο Άγιον Όρος είναι βαρύ: οι μοναχοί φοβούνται ότι μια τρίτη απόπειρα μπορεί να οδηγήσει σε τραγωδία.
Οι ζηλωτές δηλώνουν αποφασισμένοι να αντισταθούν μέχρι τέλους. Από την άλλη, η αναγνωρισμένη αδελφότητα απαιτεί την εκτέλεση των δεκάδων αποφάσεων που έχουν εκδοθεί, καταγγέλλοντας το ελληνικό κράτος για αμέλεια.
Η κατάσταση θυμίζει κόμπο που κανείς δεν τολμά να λύσει, γιατί το κόστος μπορεί να είναι ανυπολόγιστο.
Η περιουσία και τα κειμήλια
Πέρα από τη θρησκευτική διάσταση, στο παιχνίδι μπαίνει και η ανεκτίμητη περιουσία της Μονής.
Στην Εσφιγμένου φυλάσσονται:
- η σκηνή εκστρατείας του Ναπολέοντα, γνωστή ως «Πύλη»,
- μια ψηφιδωτή εικόνα του Χριστού του 13ου αιώνα,
- 26 λειψανοθήκες με λείψανα 56 αγίων,
- ο «Σταυρός της Πουλχερίας», επίχρυσος με σμαράγδια και μαργαριτάρια,
- η εικόνα της Παναγίας της Αρσανιώτισσας,
- και πολλές άλλες βυζαντινές εικόνες και κειμήλια.
Ο μύθος του Αγίου Παϊσίου
Στα νεότερα χρόνια, γύρω από τη Μονή χτίστηκε και ένας αστικός μύθος: ότι εκεί φυλάσσεται χαμένο χειρόγραφο του Αγίου Παϊσίου με προφητείες για το μέλλον της Ελλάδας και του κόσμου. Δεν υπάρχει καμία απόδειξη γι’ αυτό· πρόκειται για διαδικτυακό θρύλο.
Ο Άγιος Παΐσιος είχε πράγματι περάσει από την Εσφιγμένου το 1953–54, ξεκινώντας εκεί τη μοναστική του πορεία. Υποστήριζε όμως την αναγνωρισμένη αδελφότητα και όχι τους ζηλωτές.
Ένας κόμπος χωρίς λύση;
Η Μονή Εσφιγμένου μοιάζει να βρίσκεται σε μια ιδιότυπη «πολιορκία» που κρατάει μισό αιώνα. Οι ζηλωτές θεωρούν ότι υπερασπίζονται την Ορθοδοξία απέναντι στην «προδοσία» του Πατριαρχείου. Η αναγνωρισμένη αδελφότητα μιλά για «αναρχικούς με ράσα» που σφετερίζονται παράνομα το μοναστήρι.
Στη μέση βρίσκεται το ελληνικό κράτος, που καλείται να εφαρμόσει αποφάσεις της Δικαιοσύνης χωρίς να αιματοκυλήσει το Άγιον Όρος. Και από πίσω, ελλοχεύουν γεωπολιτικά παιχνίδια, ξένα συμφέροντα και μια ανεκτίμητη μοναστηριακή περιουσία.
Όσο ο γόρδιος δεσμός παραμένει άλυτος, η Εσφιγμένου θα συνεχίζει να συμβολίζει όχι την ειρήνη της μοναχικής ζωής, αλλά τη σκοτεινή πλευρά της θρησκευτικής αντιπαράθεσης.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών