Η κατάληψη της Νομικής και η σκλήρυνση του καθεστώτος
Η πρώτη κατάληψη της Νομικής Σχολής πραγματοποιήθηκε στις 21 Φεβρουαρίου 1973. Οι φοιτητές διεκδικούσαν την κατάργηση του νόμου περί υποχρεωτικής στράτευσης όσων αντιδρούσαν στο καθεστώς, καθώς και τη διεξαγωγή ελεύθερων φοιτητικών εκλογών. Η εκκένωση έγινε χωρίς βία, ωστόσο το μήνυμα είχε σταλεί: η νεολαία δεν σιωπούσε πλέον. Η δεύτερη απόπειρα κατάληψης στις 20 Μαρτίου αντιμετωπίστηκε με ωμή βία. Οι αστυνομικές δυνάμεις εισέβαλαν στο κτίριο, ξυλοκόπησαν φοιτητές σε διαδρόμους, αίθουσες και μπαλκόνια, προκαλώντας σοκ στην κοινωνία. Η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών προσπάθησε να μετριάσει τις αντιδράσεις, υποσχόμενη ελεύθερες εκλογές, αλλά το Υπουργείο Παιδείας ακύρωσε την απόφαση, αποδεικνύοντας ότι ο αυταρχισμός κυριαρχούσε.
Καταστολή και φόβος: Η δράση της ΕΣΑ
Μετά τη Νομική, το καθεστώς σκλήρυνε την στάση του. Επισήμως παρουσίαζε μια εικόνα «φιλελευθεροποίησης», όμως στο παρασκήνιο δρούσε σκληρά. Η διαβόητη ΕΑΤ-ΕΣΑ ανέλαβε την καταστολή του φοιτητικού κινήματος, με δεκάδες συλλήψεις νέων κατά την άνοιξη του 1973. Πολλοί οδηγήθηκαν στα κρατητήρια, όπου υπέστησαν βασανιστήρια που στόχευαν στην κάμψη του ηθικού τους και την εξάλειψη κάθε εστίας αντίστασης. Ο φόβος εξαπλώθηκε, αλλά δεν κατάφερε να σταματήσει το κύμα αμφισβήτησης.
Το Κίνημα του Ναυτικού – Ρωγμή στο καθεστώς
Στις 22 Μαΐου 1973 αποκαλύπτεται η ύπαρξη κινήματος στο Πολεμικό Ναυτικό με σκοπό την ανατροπή της δικτατορίας. Η πράξη του πληρώματος του αντιτορπιλικού «Βέλος», που αυτομόλησε στην Ιταλία ζητώντας πολιτικό άσυλο, έκανε τον γύρο του κόσμου. Εκείνοι που έμειναν στην Ελλάδα συνελήφθησαν και βασανίστηκαν, με πιο χαρακτηριστική περίπτωση τον Σπύρο Μουστακλή. Το γεγονός αυτό έδειξε ξεκάθαρα πως η χούντα έχανε την υποστήριξη ακόμη και εντός των Ενόπλων Δυνάμεων. Ήταν μια βαθιά ρωγμή στο αφήγημά της περί σταθερότητας και ελέγχου.
Η ψευδεπίγραφη «φιλελευθεροποίηση» του Παπαδόπουλου
Την ίδια στιγμή, ο Γεώργιος Παπαδόπουλος επιχειρούσε να παρουσιάσει τη χούντα ως καθεστώς που εξελισσόταν προς μια «ελεγχόμενη δημοκρατία». Στις 29 Ιουλίου 1973 προκήρυξε δημοψήφισμα για νέο Σύνταγμα, γεγονός που του έδωσε τον τίτλο του «Προέδρου της Δημοκρατίας». Αντικατέστησε τον πρωθυπουργό με τον πολιτικό Σπύρο Μαρκεζίνη, επιχειρώντας να δημιουργήσει την ψευδαίσθηση θεσμικής κανονικότητας. Ωστόσο, η διαδικασία ήταν νοθευμένη και βαθύτατα αυταρχική, καθώς απέκλειε την πραγματική πολιτική συμμετοχή.
Παράλληλα, η κυβέρνηση παραχώρησε γενική αμνηστία σε πολιτικούς κρατούμενους, όμως πολλοί φοιτητές στάλθηκαν αμέσως για υποχρεωτική στρατιωτική θητεία σε απομακρυσμένα στρατόπεδα, ώστε να αποκοπούν από τα αστικά κέντρα και την πολιτική δράση. Οι περισσότεροι πολιτικοί ηγέτες απονομιμοποίησαν ανοιχτά την πρωτοβουλία του Παπαδόπουλου. Ο ίδιος ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, από το Παρίσι, είχε ήδη καταγγείλει δημοσίως το αφήγημα της «φιλελευθεροποίησης».
Φθινόπωρο 1973: Η κοινωνία βράζει
Παρά τις προσπάθειες της δικτατορίας να επιβάλει εικόνα ομαλοποίησης, η κοινωνία αντιδρούσε έντονα. Στις 1 Οκτωβρίου 1973, η συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου «Κονσέρτο ’73» στο γήπεδο του Παναθηναϊκού συγκέντρωσε πάνω από 20.000 ανθρώπους. Η μουσική σε συνδυασμό με συνθήματα ελευθερίας οδήγησε σε μια αυθόρμητη αντιδικτατορική διαμαρτυρία, που κατέληξε σε συγκρούσεις με την αστυνομία.
Η κορύφωση των κοινωνικών εντάσεων πριν το Πολυτεχνείο ήταν το μνημόσυνο του Γεωργίου Παπανδρέου στις 4 Νοεμβρίου. Χιλιάδες πολίτες συγκεντρώθηκαν στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών και ακολούθησε μεγαλειώδης πορεία στο κέντρο της Αθήνας. Τα επεισόδια που ξέσπασαν αποκάλυψαν ένα κοινωνικό σώμα έτοιμο για ρήξη.
14-17 Νοεμβρίου: Η εξέγερση του Πολυτεχνείου
Στις 14 Νοεμβρίου, φοιτητές κατέλαβαν το κτίριο του Πολυτεχνείου στην οδό Πατησίων. Μέσα σε λίγες ώρες, ο χώρος μετατράπηκε σε κέντρο ελευθερίας, δημιουργίας και αντίστασης. Ο αυτοσχέδιος ραδιοφωνικός σταθμός μετέδιδε το σύνθημα «Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο» και καλούσε τον λαό να ξεσηκωθεί. Χιλιάδες πολίτες συνέρρευσαν για να υποστηρίξουν τους φοιτητές.
Οι συγκρούσεις με την αστυνομία εντάθηκαν, με τους πρώτους νεκρούς να καταγράφονται ήδη από τις 16 Νοεμβρίου. Τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου, ένα τανκ του στρατού εισέβαλε στην πύλη του Πολυτεχνείου. Ακολούθησαν σκηνές χάους, με πυροβολισμούς κατά άοπλων πολιτών σε διάφορα σημεία της Αθήνας. Οι επιβεβαιωμένοι νεκροί έφτασαν τους 25, ενώ οι τραυματίες ήταν εκατοντάδες.
Η εξέγερση του Πολυτεχνείου δεν ανέτρεψε άμεσα τη δικτατορία, αλλά κλόνισε τα θεμέλιά της. Αποκάλυψε διεθνώς την αγριότητα του καθεστώτος και απονομιμοποίησε οριστικά το αφήγημα της «φιλελευθεροποίησης». Λίγους μήνες αργότερα, η χούντα κατέρρευσε οριστικά με τα γεγονότα της Κύπρου και την επιστροφή της Δημοκρατίας τον Ιούλιο του 1974.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών