Οι ρίζες της σύγκρουσης βρίσκονται στην εποχή της αποικιοκρατίας. Το Βιετνάμ, αποικία της Γαλλίας από τον 19ο αιώνα, γνώρισε την καταπίεση της αποικιοκρατικής διοίκησης, γεγονός που οδήγησε στη δημιουργία εθνικοαπελευθερωτικού κινήματος υπό τον Χο Τσι Μινχ. Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Βιετναμέζοι επαναστάτες απαίτησαν ανεξαρτησία. Ο Πρώτος Πόλεμος της Ινδοκίνας (1946–1954) μεταξύ Γάλλων και Βιετμίνχ τελείωσε με τη συντριπτική ήττα της Γαλλίας στη μάχη του Ντιεν Μπιεν Φου. Η Συνδιάσκεψη της Γενεύης (1954) αναγνώρισε την προσωρινή διαίρεση του Βιετνάμ στον 17ο παράλληλο: κομμουνιστικό Βόρειο Βιετνάμ υπό τον Χο Τσι Μινχ και αντικομμουνιστικό Νότιο Βιετνάμ υπό τον Νγκο Ντιν Ντιέμ. Οι εκλογές για την ενοποίηση του κράτους δεν πραγματοποιήθηκαν ποτέ, εξαιτίας της άρνησης του Νότου και της υποστήριξης των ΗΠΑ, που φοβούνταν την εξάπλωση του κομμουνισμού.
Η εμπλοκή των ΗΠΑ στηρίχθηκε στο «Δόγμα Τρούμαν» και στη «Θεωρία του Ντόμινο», σύμφωνα με την οποία αν ένα κράτος της Νοτιοανατολικής Ασίας γινόταν κομμουνιστικό, θα ακολουθούσαν και τα γειτονικά. Αρχικά, οι Αμερικανοί περιορίστηκαν σε οικονομική και στρατιωτική βοήθεια προς το Νότιο Βιετνάμ. Όμως μετά το 1964, με το περιστατικό στον Κόλπο του Τόνκιν, όπου ένα αμερικανικό αντιτορπιλικό φέρεται να δέχθηκε επίθεση από βορειοβιετναμέζικα σκάφη, το Κογκρέσο έδωσε στον πρόεδρο Λίντον Τζόνσον εξουσιοδότηση να κλιμακώσει τον πόλεμο. Ξεκίνησαν μαζικοί βομβαρδισμοί στο Βορρά και άφιξη εκατοντάδων χιλιάδων Αμερικανών στρατιωτών.
Οι μάχες διεξήχθησαν κυρίως σε τροπικές ζούγκλες, όπου οι δυνάμεις του Νότου και των ΗΠΑ αντιμετώπιζαν έναν εχθρό που σπάνια πολεμούσε κατά μέτωπο. Οι Βίετ Κονγκ, αντάρτικη οργάνωση του Νότιου Βιετνάμ που υποστηριζόταν από το Βορρά, χρησιμοποιούσαν τακτικές ανταρτοπόλεμου, υπόγεια τούνελ, αιφνιδιαστικές επιθέσεις και υποστήριξη από τον τοπικό πληθυσμό. Η Δοκιμασία για τον αμερικανικό στρατό ήταν τεράστια. Παρά την τεχνολογική υπεροχή, τα αποτελέσματα ήταν φτωχά. Επιπλέον, η χρήση χημικών ουσιών όπως το «Agent Orange» και ναπάλμ προκάλεσαν οικολογική καταστροφή και σοβαρά προβλήματα υγείας στους κατοίκους και τους στρατιώτες.
Σημαντική καμπή του πολέμου αποτέλεσε η «Επίθεση του Τετ» (1968), μια συντονισμένη επίθεση των Βιετ Κονγκ και του Βόρειου Βιετνάμ σε περισσότερες από 100 πόλεις. Αν και στρατιωτικά απωθήθηκε, είχε τεράστιο ψυχολογικό και πολιτικό αντίκτυπο. Οι Αμερικανοί πολίτες, που έβλεπαν για πρώτη φορά ωμά πλάνα του πολέμου στην τηλεόραση, άρχισαν να αμφισβητούν τον σκοπό και την ηθική του. Τα αντιπολεμικά κινήματα φούντωσαν μέσα στα πανεπιστήμια, τους δρόμους και την τέχνη, ενώ χιλιάδες νέοι αρνούνταν να καταταγούν.
Ο πρόεδρος Νίξον, που διαδέχθηκε τον Τζόνσον, προσπάθησε να αποσύρει σταδιακά τα αμερικανικά στρατεύματα μέσω της πολιτικής «βιετναμοποίησης», δηλαδή της ενίσχυσης του νοτιοβιετναμέζικου στρατού ώστε να αναλάβει μόνος του τον πόλεμο. Παράλληλα, οι ΗΠΑ επέκτειναν τον πόλεμο κρυφά στην Καμπότζη και το Λάος για να διακόψουν τις γραμμές ανεφοδιασμού του Βορρά (Μονοπάτι Χο Τσι Μινχ). Ωστόσο, αυτά τα μέτρα δεν ανέκοψαν την αποφασιστικότητα των κομμουνιστών.
Το 1973 υπογράφηκαν οι Συμφωνίες Ειρήνης στο Παρίσι, που προέβλεπαν κατάπαυση πυρός και αποχώρηση των αμερικανικών δυνάμεων. Παρά τις συμφωνίες, οι συγκρούσεις συνεχίστηκαν μεταξύ Βορρά και Νότου. Το 1975, ο στρατός του Βόρειου Βιετνάμ κατέλαβε τη Σαϊγκόν. Η εικόνα ελικοπτέρων που αποχωρούσαν από την οροφή της αμερικανικής πρεσβείας έγινε σύμβολο της ήττας. Το Βιετνάμ ενοποιήθηκε υπό κομμουνιστική ηγεσία, με πρωτεύουσα το Ανόι.
Οι συνέπειες του πολέμου ήταν τραγικές. Υπολογίζεται ότι πάνω από 2 εκατομμύρια Βιετναμέζοι άμαχοι και στρατιώτες σκοτώθηκαν, ενώ οι Αμερικανικές απώλειες ξεπέρασαν τις 58.000 ζωές. Πέρα από τους νεκρούς, χιλιάδες τραυματίστηκαν ή υπέφεραν από ψυχολογικά τραύματα (μετατραυματικό στρες). Πολλοί βετεράνοι αντιμετώπισαν περιθωριοποίηση και δυσκολίες επανένταξης.
Το περιβάλλον καταστράφηκε: δάση αποψιλώθηκαν, καλλιέργειες καταστράφηκαν και δηλητηριάστηκαν, ενώ μέχρι σήμερα γεννιούνται παιδιά στο Βιετνάμ με γενετικές ανωμαλίες από την έκθεση στις χημικές ουσίες. Πριν ακόμη τελειώσει ο πόλεμος, εκατοντάδες χιλιάδες Βιετναμέζοι εγκατέλειψαν τη χώρα ως «boat people», ρισκάροντας τη ζωή τους για μια νέα αρχή.
Στις ΗΠΑ, ο πόλεμος κλόνισε την εμπιστοσύνη προς την κυβέρνηση. Αποκαλύψεις όπως τα «Έγγραφα του Πενταγώνου» φανέρωσαν ότι οι αμερικανικές κυβερνήσεις παραπλανούσαν το κοινό σχετικά με την πρόοδο του πολέμου. Η κοινωνία διχάστηκε βαθιά ανάμεσα σε όσους υποστήριζαν την επέμβαση και όσους την καταδίκαζαν. Γεννήθηκαν ισχυρά κινήματα ειρήνης και πολιτικής αμφισβήτησης, επηρεάζοντας τη μουσική, τον κινηματογράφο και τη λογοτεχνία.
Παρά την ήττα, ο πόλεμος του Βιετνάμ προσέφερε για τη διεθνή σκηνή ένα σημαντικό μάθημα: ότι η στρατιωτική υπεροχή δεν εξασφαλίζει νίκη όταν δεν υπάρχει λαϊκή υποστήριξη και σαφές στρατηγικό όραμα. Έδειξε επίσης τα όρια της παρέμβασης σε εσωτερικές υποθέσεις άλλων κρατών.
Σήμερα, το Βιετνάμ έχει μετατραπεί σε μια αναπτυσσόμενη χώρα με ανοικτή οικονομία, ενώ οι ΗΠΑ και το Βιετνάμ έχουν αποκαταστήσει διπλωματικές σχέσεις. Παρ’ όλα αυτά, οι μνήμες του πολέμου παραμένουν ζωντανές μέσα από μνημεία, ντοκιμαντέρ και αφηγήσεις όσων έζησαν την τραγωδία.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών