«Ο λαός που ξεχνάει την ιστορία του και το παρελθόν του δεν έχει μέλλον». Η σοφή αυτή ρήση έχει βαρύνουσα σημασία, ειδικά αν πρόκειται για ένα κομμάτι του ελληνισμού που αγωνίζεται να διατηρηθεί στις πατρογονικές του εστίες στη Βόρειο Ήπειρο. Έτσι, στα πλαίσια των δράσεών της, η Νεολαία Λεσινίτσας σε συνεργασία με τον Κοινοτάρχη Άνω Λεσινίτσας Σταύρο Μικέλη, τοποθέτησαν τιμητική πλάκα (προς αντικατάσταση της φθαρμένης παλαιάς), ως ελάχιστο φόρο τιμής για τους συγχωριανούς μας, που εξορίστηκαν το 1934 από το αλβανικό κράτος στο Ελμπασάν και μαρτύρησαν υπερασπιζόμενοι τα ελληνικά γράμματα και την ελληνική παιδεία.
Μεταφερόμαστε στο 1933, όταν η αλβανική κυβέρνηση αποφάσισε το κλείσιμο των ελληνικών σχολείων στη Βόρειο Ήπειρο. Σύσσωμος ο Βορειοηπειρωτικός ελληνισμός αντέδρασε, στέλνοντας υπομνήματα και διαμαρτυρίες στο Βασιλιά Αχμέτ Ζώγκου και τον τότε Υπουργό Εσωτερικών. Από τους κυριότερους που αντέδρασαν ήταν ο εθνομάρτυρας Βασίλειος Σαχίνης από τη Δούβιανη Αργυροκάστρου, που ίδρυσε τη «Νέα Φιλική Εταιρεία», η οποία έστειλε υπόμνημα του ελληνικού πληθυσμού στα Ηνωμένα Έθνη, και παράλληλα οργάνωσε τη Σχολική Απεργία (ονομαζόμενη και Λευκή Επανάσταση). Οι Έλληνες μαθητές αρνούνταν να μεταβούν στα σχολεία και να διδαχθούν από αλβανοδιδασκάλους. Στις 6 Απριλίου του 1935 το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης δικαίωσε τον ελληνισμό της Αλβανίας για το Σχολικό Ζήτημα με αποτέλεσμα να ξαναλειτουργήσουν τα σχολεία στην ελληνική γλώσσα.
Η Λεσινίτσα, με μακρά παράδοση στα ελληνικά γράμματα, και γενέτειρα πολλών λογίων εκείνης της εποχής, είχε φημισμένα και πολυάριθμα σχολεία που δεν έπαψαν να λειτουργούν και να διδάσκουν την ελληνική γλώσσα. Σε αυτόν τον αγώνα πρωταγωνίστησαν και πολλοί συγχωριανοί μας, εκπαιδευτικοί και μη, οι οποίοι δεν μπορούσαν να δεχτούν την αλβανοποίηση που τους επέβαλαν. Αναφέρουμε χαρακτηριστικά τον Σπύρο Ίσαρη, τον Γρηγόρη Μικέλη, τον Βασίλη Παρτάλη (Λιάτο), τον Στέφανο Μπάχο, τον Γεώργιο Λίτσα, τον Γιάννη Πουλογιάννη. Πλήρωσαν βέβαια το τίμημα καθώς το αλβανικό καθεστώς προχώρησε σε συλλήψεις και διώξεις. Από τους δεκατρείς εξορισθέντες στο Ελμπασάν, δασκάλους και πρόκριτους, από τα χωριά της Εθνικής Ελληνικής Μειονότητας που θεωρήθηκαν υπαίτιοι και υποκινητές της Λευκής Επανάστασης, οι τρεις ήταν από τη Λεσινίτσα (οι Γ. Μικέλης, Σ. Μπάχος, Γ. Πουλογιάννης). Παρακάτω αναφέρουμε ένα σύντομο βιογραφικό για τον καθένα.
Ο Γρηγόρης Μικέλης του Βασιλείου και της Ελένης γεννήθηκε το 1896 στη Λεσινίτσα και ήταν απόφοιτος της Ζωσιμαίας Σχολής των Ιωαννίνων. Εξάσκησε το λειτούργημα του δασκάλου αρχικά στο Δέλβινο. Πρωτοστάτησε στο Σχολικό Ζήτημα και διώχθηκε για τις πατριωτικές του πεποιθήσεις. Μετέβη εν συνεχεία στην Αθήνα όπου δίδαξε για μερικά χρόνια. Κατά τον Β’ ΠΠ οι Ιταλοί τον είχαν στοχοποιήσει για τη συνεργασία του με τον Ελληνικό Στρατό κατά τη διάρκεια της νικηφόρας πορείας του στη Βόρειο Ήπειρο. Μετά την απελευθέρωση διορίστηκε στην Κέρκυρα υπηρετώντας σε διάφορα χωριά ως δάσκαλος. Όταν συνταξιοδοτήθηκε επέστρεψε στην Αθήνα. Είχε αποκτήσει 3 παιδιά τον Αλέξη, την Ελένη και τον Σωτήρη. Απεβίωσε στην Αθήνα το 1961.
Ο Στέφανος Μπάχος του Κυριάκου και της Σταμάτως γεννήθηκε το 1880 στη Λεσινίτσα. Μετανάστευσε νέος στην Κωνσταντινούπολη και από εκεί στην Αίγυπτο, όπου άσκησε το επάγγελμα του λογιστή σε μια εταιρεία βαμβακοπαραγωγών. Στη συνέχεια μετέβη στην Ελλάδα όπου εργάστηκε επίσης ως λογιστής στην Πάτρα. Γυρνώντας στην ιδιαίτερη πατρίδα του διορίστηκε δάσκαλος στο Κούδεσι της Χειμάρρας για 4 έτη και στη συνέχεια σε χωριά της Ελληνικής επικράτειας όπως ο Τσαμαντάς και η Λιντίζντα (Ασπροκκλήσι). Εκτός από τη Λεσινίτσα δίδαξε επίσης για πολλά χρόνια στην Κρανιά, το Κομμάτι και τη Σμίνετση. Υπήρξε ψάλτης με καταγωγή από παππαδοσόι, πολύτεκνος με δέκα παιδιά, τρία από τα οποία βγήκαν δάσκαλοι, η Μαργαρίτα, ο Βαγγέλης και ο Φίλιππος. Το 1968 έχασε την όραση του και απεβίωσε το 1970 στη Λεσινίτσα.
Ο Γιάννης Πουλογιάνης του Νικολάου και της Αναστασίας γεννήθηκε στη Λεσινίτσα το 1880. Ξενιτεύτηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου εργάστηκε για πολλά χρόνια στο γερμανικό προξενείο. Υπήρξε επίσης και μετανάστης στις ΗΠΑ. Το 1929 επέστρεψε στο χωριό, έχτισε σπίτι προχωρώντας παράλληλα και σε πολλές αγαθοεργίες. Το 1934 κατά τη διάρκεια του Σχολικού Ζητήματος ήταν πρόκριτος του χωριού. Στο Β’ ΠΠ οι Γερμανοί συνεπικουρούμενοι από Αλβανούς συνεργάτες τους είχαν σκοπό να πυρπολήσουν τη Λεσινίτσα. Οι ενέργειές του και η γνώση της γερμανικής γλώσσας έσωσαν το χωριό από βέβαιη καταστροφή. Γειτονικά χωριά όπως η Δρόβιανη, η Γριάσδανη κλπ. κάηκαν ολοσχερώς. Η πράξη αυτή παρεξηγήθηκε από το παρτιζάνικο κίνημα και μπήκε στο στόχαστρο για εκτέλεση. Ο γιος του Λάζαρος, γιατρός τότε στο παρτιζάνικο νοσοκομείο, ειδοποιήθηκε από φίλους του και έφυγε στην Ελλάδα. Σε λίγο διάστημα τον ακολούθησε και ο Γιάννης με την γυναίκα του γλιτώνοντας έτσι τη ζωή τους. Στο χωριό έμεινε η κόρη του Γιάννη η Δήμητρα η οποία αργότερα μαζί με τον σύζυγό της Παντελή Μπάχο και τα παιδιά τους εξορίστηκαν στο Μπόρσι. Απεβίωσε στα Γιάννενα το 1953.
Πηγές-Παραπομπές
Νεολαία Λεσινίτσας, https://www.facebook.com/NeolaiaLesinitsas
Γρηγόρης Κατσαλίδας, Η περιοχή Θεολόγου, Αγίων Σαράντα, Λαογραφικά-Εθνογραφικά-Ηθογραφικά, Εκδ. Ιδρύματος Βορειοηπειρωτικών Ερευνών, Ιωάννινα 1994 (Επιμέλεια Ν.Θ. Υφαντής)
Προσωπικά αρχεία των: Λευτέρη Πάσχου, Χρήστου Μπάχου, Σταύρου Μικέλη, Γεωργίου Παππά
www.lesinitsa.gr/?p=1822
Διαβάστε ακόμη:
Λεσινιτσα τών γραμμάτων και των θαυμάτων!!! Η αφήγησης και η δεξιοτεχνία υφαίνει τον ιστό της ιστορίας του τόπου μας, η ομορφιά ξετυλίγεται και έχει τη δυνατότητα να συνεπαίρνει.να μαγεύει κάθε αναγνώστη και απανταχού Λεσινιτσιοτι!!! Έψιλον Μ.!
ΑπάντησηΔιαγραφή