Η Υπατία γεννήθηκε περί τα τέλη του 4ου αιώνα μ.Χ., πιθανότατα γύρω στο 370, και ανατράφηκε στην Αλεξάνδρεια, μία από τις σπουδαιότερες εστίες γνώσης της εποχής. Ήταν κόρη του Θέωνα, διαπρεπούς μαθηματικού και σχολιαστή έργων του Πτολεμαίου και του Ευκλείδη. Ωστόσο, η Υπατία δεν έμεινε στη σκιά του· ξεπέρασε τον πατέρα της και έγινε η ίδια δασκάλα και πνευματικός οδηγός για πολλούς. Είχε μαθητές από όλα τα μήκη και πλάτη του ελληνορωμαϊκού κόσμου — ανάμεσά τους τον Συνέσιο τον Κυρηναίο, ο οποίος αργότερα έγινε Χριστιανός επίσκοπος και συνέχισε να τη συμβουλεύεται σε φιλοσοφικά και πολιτικά ζητήματα.
Η Υπατία δίδαξε Νεοπλατωνισμό, μία φιλοσοφική σχολή που συνέχιζε το έργο του Πλάτωνα, ενσωματώνοντας στοιχεία μυστικισμού και μεταφυσικής. Παράλληλα, εργάστηκε πάνω στα μαθηματικά και την αστρονομία — είναι πιθανό πως αναθεώρησε και ερμήνευσε έργα όπως τα «Σχόλια στον Πτολεμαίο» και τις «Αριθμητικές» του Διοφάντου.
Η εποχή της Υπατίας ήταν περίοδος βαθιών μεταβάσεων. Αν και ο Χριστιανισμός είχε πλέον καθιερωθεί ως επίσημη θρησκεία της αυτοκρατορίας από τον Μέγα Κωνσταντίνο, η πλήρης επικράτηση της νέας θρησκείας δεν είχε ακόμα επιτευχθεί χωρίς συγκρούσεις. Στην Αλεξάνδρεια του τέλους του 4ου και των αρχών του 5ου αιώνα, συμβίωναν Χριστιανοί, Εβραίοι και Εθνικοί (ειδωλολάτρες). Ωστόσο, η άνοδος του Πατριάρχη Θεόφιλου και αργότερα του ανιψιού του Κυρίλλου σηματοδότησε μια περίοδο φανατισμού και διωγμών κατά των μη χριστιανικών ομάδων.
Το 391 μ.Χ. καταστράφηκε το Σεράπειο, ένας από τους τελευταίους φάρους της ελληνιστικής θρησκείας και φιλοσοφίας, υπό την καθοδήγηση του Θεόφιλου. Η Υπατία, παρότι Εθνική, κατόρθωσε για χρόνια να παραμείνει μία γέφυρα μεταξύ των αντιμαχόμενων μερίδων, διατηρώντας σχέσεις με Χριστιανούς και μη.
Όταν ανέβηκε στον πατριαρχικό θρόνο ο Κύριλλος το 412 μ.Χ., οι εντάσεις οξύνθηκαν. Η Υπατία, αν και δεν ασκούσε πολιτική εξουσία, θεωρήθηκε πνευματικός καθοδηγητής και στηρίχθηκε από τον έπαρχο Ορέστη, που αντιτάχθηκε στις επεμβάσεις του Κύριλλου στην πολιτική διοίκηση. Η Υπατία, λόγω της επιρροής της και της ανεξαρτησίας της σκέψης της, θεωρήθηκε απειλή. Παρά τις καλές της σχέσεις με μέτριους κύκλους Χριστιανών, έγινε στόχος θρησκευτικού φανατισμού.
Το 415 μ.Χ., όχλος εξαγριωμένων μοναχών και φανατικών, γνωστοί ως «παραβαλάνοι», την άρπαξαν από το άρμα της, την έσυραν σε μία εκκλησία και εκεί τη βασάνισαν φρικτά, διαμελίζοντάς την. Το σώμα της κάηκε έξω από την πόλη.
Οι ιστορικές πηγές διαφωνούν στον βαθμό ευθύνης του Κυρίλλου, όμως είναι σαφές ότι το κλίμα που καλλιεργήθηκε από την πατριαρχική αυλή και τις έριδες με την πολιτική εξουσία οδήγησαν στη δολοφονία της. Ήταν μία από τις πρώτες γυναίκες στην ιστορία που έπεσε θύμα θρησκευτικού μίσους λόγω της πνευματικής της επιρροής.
Η Υπατία αποτελεί διαχρονικό σύμβολο της ελευθερίας της σκέψης και της γυναικείας παρουσίας στον επιστημονικό και φιλοσοφικό χώρο. Ο θάνατός της σήμανε για πολλούς ιστορικούς το τέλος της κλασικής αρχαιότητας και την είσοδο στον σκοτεινό Μεσαίωνα. Στη μνήμη της, έχουν γραφεί έργα, ποιήματα, ταινίες — πιο πρόσφατα η ταινία Agora του Αλεχάντρο Αμεναμπάρ με τη Ρέιτσελ Βάις στο ρόλο της Υπατίας.
Το όνομά της συνεχίζει να εμπνέει, να συγκινεί και να προκαλεί ερωτήματα για τη σχέση της εξουσίας με τη γνώση, της θρησκείας με την επιστήμη, και της ανοχής με τον φανατισμό.
Το 415 μ.Χ., όχλος εξαγριωμένων μοναχών και φανατικών, γνωστοί ως «παραβαλάνοι», την άρπαξαν από το άρμα της, την έσυραν σε μία εκκλησία και εκεί τη βασάνισαν φρικτά, διαμελίζοντάς την. Το σώμα της κάηκε έξω από την πόλη.
Οι ιστορικές πηγές διαφωνούν στον βαθμό ευθύνης του Κυρίλλου, όμως είναι σαφές ότι το κλίμα που καλλιεργήθηκε από την πατριαρχική αυλή και τις έριδες με την πολιτική εξουσία οδήγησαν στη δολοφονία της. Ήταν μία από τις πρώτες γυναίκες στην ιστορία που έπεσε θύμα θρησκευτικού μίσους λόγω της πνευματικής της επιρροής.
Η Υπατία αποτελεί διαχρονικό σύμβολο της ελευθερίας της σκέψης και της γυναικείας παρουσίας στον επιστημονικό και φιλοσοφικό χώρο. Ο θάνατός της σήμανε για πολλούς ιστορικούς το τέλος της κλασικής αρχαιότητας και την είσοδο στον σκοτεινό Μεσαίωνα. Στη μνήμη της, έχουν γραφεί έργα, ποιήματα, ταινίες — πιο πρόσφατα η ταινία Agora του Αλεχάντρο Αμεναμπάρ με τη Ρέιτσελ Βάις στο ρόλο της Υπατίας.
Το όνομά της συνεχίζει να εμπνέει, να συγκινεί και να προκαλεί ερωτήματα για τη σχέση της εξουσίας με τη γνώση, της θρησκείας με την επιστήμη, και της ανοχής με τον φανατισμό.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών