Παρά το μέγεθος και τη σημασία της, η Ιμέρα παραμένει σχεδόν άγνωστη στο ευρύ κοινό, καθώς δεν περιλαμβάνεται στα σχολικά εγχειρίδια ούτε έχει λάβει τη θέση που της αξίζει στη συλλογική μνήμη. Κι όμως, για τους αρχαίους Έλληνες, η μάχη αυτή είχε εορταστεί ως μεγάλος θρίαμβος, ισάξιος με εκείνον των Θερμοπυλών και της Σαλαμίνας.
Η σύγκρουση στη Δύση
Η Ιμέρα ήταν μια ελληνική αποικία στη Σικελία, ανάμεσα στις ισχυρές πόλεις των Συρακουσών και του Ακράγαντα. Εκεί, γύρω στο 480 π.Χ., ήρθαν αντιμέτωποι οι Έλληνες των δυτικών αποικιών με τους Καρχηδόνιους, τη μεγάλη ναυτική δύναμη της Δυτικής Μεσογείου. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο και τον Αριστοτέλη, η μάχη της Ιμέρας έλαβε χώρα την ίδια μέρα με τη Ναυμαχία της Σαλαμίνας. Ωστόσο, νεότεροι ιστορικοί που μελέτησαν τις πηγές και τη γεωγραφία της περιοχής θεωρούν πως συνέπεσε πιθανότερα με τη Μάχη των Θερμοπυλών. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για γεγονός σχεδόν ταυτόχρονο με τις κορυφαίες συγκρούσεις της ελληνοπερσικής εποποιίας.
Μετά την ήττα των Περσών στον Μαραθώνα, ο Ξέρξης ετοίμαζε για χρόνια τη μεγάλη εκστρατεία του κατά της Ελλάδας. Οι Πέρσες, σύμφωνα με κάποιες πηγές, είχαν συνάψει συμφωνία με τους Καρχηδόνιους, ώστε αυτοί να επιτεθούν στις ελληνικές αποικίες της Σικελίας και της Κάτω Ιταλίας. Ο στόχος ήταν να δημιουργηθεί αντιπερισπασμός και να αποτραπεί η αποστολή ενισχύσεων προς την κυρίως Ελλάδα. Μια άλλη εκδοχή, που δίνει ο Ηρόδοτος, αναφέρει ότι η μάχη ξεκίνησε ύστερα από το αίτημα του εξόριστου τυράννου της Ιμέρας, Τέριλλου, ο οποίος ζήτησε τη βοήθεια των Καρχηδονίων για να επανέλθει στην εξουσία.
Η εκστρατεία του Αμίλκα
Επικεφαλής των Καρχηδόνιων ήταν ο στρατηγός Αμίλκας, που σύμφωνα με τους αρχαίους συγγραφείς διέθετε έναν τεράστιο στρατό — 300.000 άνδρες και 200 πλοία. Αν και οι αριθμοί θεωρούνται σήμερα υπερβολικοί, η υπεροχή των Καρχηδονίων ήταν αναμφισβήτητη. Ο στρατός τους αποτελούνταν κυρίως από μισθοφόρους: Λίβυους, Ιβήρες, Λίγυρες και Σαρδηνίους, ενώ πολλοί είχαν στρατολογηθεί από τα πέρατα της Δυτικής Μεσογείου.
Η απόβαση έγινε κοντά στο σημερινό Παλέρμο, αλλά μια τρικυμία είχε ήδη αποδεκατίσει μεγάλο μέρος του στόλου. Ο Αμίλκας στρατοπέδευσε κοντά στην Ιμέρα, δίνοντας στους άντρες του τρεις μέρες ξεκούρασης. Οι κάτοικοι της πόλης, τρομοκρατημένοι, ζήτησαν τη βοήθεια του Γέλωνα, τυράννου των Συρακουσών. Ο Γέλων αντέδρασε άμεσα: συγκέντρωσε 50.000 πεζούς και 5.000 ιππείς, κυρίως μισθοφόρους, και προχώρησε σε τακτική «καμένης γης», καταστρέφοντας την ύπαιθρο ώστε να δυσκολέψει τον ανεφοδιασμό του εχθρού.
Η ανατροπή της τύχης
Η κρίσιμη στροφή ήρθε χάρη σε ένα γράμμα. Οι άντρες του Γέλωνα συνέλαβαν έναν αγγελιοφόρο που μετέφερε επιστολή στον Αμίλκα από την πόλη του Σελινούντα. Το γράμμα ενημέρωνε ότι, σε συγκεκριμένη ημερομηνία, οι Σελινούντιοι θα έστελναν ιππικό για ενίσχυση των Καρχηδονίων. Ο Γέλων εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία: έστειλε δικούς του ιππείς μεταμφιεσμένους σε Σελινούντιους.
Το σχέδιο πέτυχε απόλυτα. Με το ξημέρωμα, οι «ενισχύσεις» έγιναν δεκτές στο καρχηδονιακό στρατόπεδο με ενθουσιασμό. Μέσα σε λίγα λεπτά, οι Έλληνες ιππείς σκότωσαν τον Αμίλκα, πυρπόλησαν τα πλοία και σκόρπισαν τον πανικό. Η μάχη που ακολούθησε ήταν σφοδρή και αιματηρή. Μόλις διαδόθηκε ο θάνατος του στρατηγού τους, οι Καρχηδόνιοι τράπηκαν σε άτακτη φυγή, ενώ η σφαγή που ακολούθησε δεν είχε προηγούμενο.
Η συμφωνία της νίκης
Μετά την ήττα τους, οι Καρχηδόνιοι ζήτησαν ειρήνη. Ο Γέλων, σε μια εντυπωσιακή για την εποχή επίδειξη μετριοπάθειας, δεν επιδίωξε την ολοκληρωτική τους εξόντωση. Ζήτησε μόνο πολεμική αποζημίωση 2.000 αργυρών ταλάντων και την ανέγερση δύο ναών όπου θα χαρασσόταν το κείμενο της συνθήκης. Κατά μία άποψη, δεν ήθελε να εξαλείψει πλήρως την καρχηδονιακή παρουσία στη Σικελία, ώστε να υπάρχει ισορροπία δυνάμεων απέναντι στον Ακράγαντα.
Η νίκη στην Ιμέρα έφερε μια μακρά περίοδο ειρήνης στη Δυτική Μεσόγειο. Οι Καρχηδόνιοι δεν επανήλθαν με νέες επιθέσεις για εβδομήντα ολόκληρα χρόνια. Παρά ταύτα, η μνήμη της μάχης εξασθένησε με τα χρόνια, ίσως επειδή βρισκόταν μακριά από το «κέντρο» του ελληνικού κόσμου.
Η επιστήμη ξαναγράφει την ιστορία
Τα τελευταία χρόνια, όμως, η Μάχη της Ιμέρας απέκτησε νέο ενδιαφέρον χάρη στην επιστήμη. Αναλύσεις DNA από ομαδικούς τάφους της εποχής αποκάλυψαν ότι πολλοί από τους νεκρούς δεν ήταν Έλληνες, αλλά προέρχονταν από μακρινές περιοχές όπως η Βαλτική, η Ουκρανία και η Ευρασιατική στέπα. Η έρευνα, με τίτλο The diverse genetic origins of a Classical period Greek army, δημοσιεύθηκε στο έγκριτο περιοδικό Proceedings of the National Academy of Sciences, υπό την καθοδήγηση του καθηγητή David Reich του Πανεπιστημίου Harvard.
Οι ερευνητές μελέτησαν το DNA δεκάδων πολεμιστών που σκοτώθηκαν στην Ιμέρα, αποκαλύπτοντας ότι οι ελληνικοί στρατοί της εποχής ήταν πολυεθνικοί, γεμάτοι μισθοφόρους από διάφορες περιοχές της Ευρασίας. Όπως σημειώνει η ερευνήτρια Alissa Mittnik, «ενώ είναι γνωστό ότι μισθοφόροι χρησιμοποιούνταν ευρέως εκείνη την εποχή, οι αρχαίοι Έλληνες ιστορικοί δεν ανέφεραν τη συμμετοχή τους στη Μάχη της Ιμέρας». Η ανακάλυψη αυτή αποκαλύπτει ότι η ελληνική δύναμη της Σικελίας ήταν πολύ πιο ποικιλόμορφη απ’ όσο υπέθεταν οι κλασικές πηγές.
Μια ξεχασμένη αλλά επίκαιρη μάχη
Η Ιμέρα μπορεί να έχει ξεχαστεί στις σελίδες των σχολικών βιβλίων, ωστόσο η σημασία της παραμένει ζωντανή. Ήταν μια νίκη που σταμάτησε την επέκταση της Καρχηδόνας, ενίσχυσε την αυτοπεποίθηση του ελληνισμού και συνέβαλε, έστω έμμεσα, στη διατήρηση της ελληνικής ελευθερίας τόσο στη Δύση όσο και στην Ανατολή.
Κυρίως, όμως, η μάχη αυτή μας θυμίζει πως η Ιστορία δεν γράφεται μόνο από τους νικητές, αλλά και από εκείνους που μένουν για αιώνες στη σκιά τους — μέχρι να έρθει η επιστήμη να φωτίσει ξανά τα ίχνη τους.
Διαβάστε ακόμη
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου
Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών